Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 338

पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥
[ ऊर्ध्वपूरं पूर्यते ] ऊर्ध्व 'पूरैचि आप्यायने' (१२६८) पूर् । ऊर्ध्वस्य पूरणं अम् ।
[ ऊर्ध्वशोषं शुष्यति ] ऊर्ध्व 'शुषंच् शोषणे' (१२०८) शुष् । ऊर्ध्वस्य शोषणं अम् । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ । ऊर्ध्वः शुष्यतीत्यर्थः ॥छ |
व्याप्याच्चेवात् ॥ ५।४।७१ ॥
[ घृतनिधायं निहित: ] घृत- निपूर्व० 'डुधांग्क् धारणे च' अनेन णम्प्र० → अम् । 'आत ऐः कृञ्ञ' (४।३।५३) आ०
[ व्याप्यात् ] व्याप्य पञ्चमी ङसि ।
[च] च प्रथमा ङसि ।
[ इवात् ] इव पञ्चमी ङसि ।
[ सुवर्णनिधायं निहित: ] सुवर्ण-निपूर्व० 'डुधांग्क् धारणे च' (१९३९) धा । सुवर्णस्येव निधानं = अम् । 'आत ऐः कृञ्ञ' (४।३।५३) आ० ऐ० । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) आय् ।
सुवर्णनिधायम् । अनेन णम्प्र० सुवर्णमिव निहित इत्यर्थः ।
[ रत्ननिधायं निहित: ] रत्न- निपूर्व० 'डुधांग्क् धारणे च' (१९३९) धा । रत्नस्येव निधानं अनेन णम्प्र० अम् । 'आत ऐ: कृञ्ञ' (४।३।५३) आ० ऐ० । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) आय् ।
=
ऊर्ध्वपूरम् । अनेन णम्प्र०
ऊर्ध्वशोषम् । अनेन णम्प्र०
-
३२१
=
=
(१९३९) धा । घृतस्येव निधानं ऐ० । 'एदैतोऽयाय् ' (१।२।२३) आय् ।
-
[शाकक्लेशं क्लिष्टः ] शाक 'क्लिशौश् विबाधने' (१५५७) क्लिश् । शाकस्येव क्लेशनं = शाकक्लेशम् । अनेन णम्प्र० → अम् । 'लघोरुपान्त्यस्य ' ( ४|३|४) गु० ए। क्लिश्यते स्म = क्लिष्टः । 'क्त-क्तवतू' (५।१।१७४) क्तप्र० → त । 'यज-सृज-मृज'० (२२११८७ ) श० ष० । 'तवर्गस्य श्चवर्ग' ० ( १|३|६०) त०ट० ।
[ओदनपाचं पक्व: ] ओदन 'डुपचींष् पाके' (८९२) पच् । ओदनस्येव पचनं = ओदनपाकम् । अनेन णम्प्र० → अम् । 'ञ्णिति' (४।३।५०) उपान्त्यवृद्धिः आ । पच्यते स्म = पक्वः । 'क्तक्तवतू' (५/१/१७४) क्तप्र० त । 'क्षै- शुषि - पचो म-क-वम्' (४।२।७८) त०व० । 'चजः क गम् (२|१|८६) च०
क० ।
रत्ननिधायम् ।
-
कर्तुः [ काकनाशं नष्टः ] काक 'नशौच् अदर्शने' (१२०२) नश् । काकस्येव नशनं = काकनाशम् । अनेन णम्प्र० → अम् । 'ञ्णिति' (४|३|५०) उपान्त्यवृद्धिः आ । नश्यते स्म = नष्टः । 'क्तक्तवतू' (५/१/१७४) क्तप्र० त । 'नशो धुटि' (४|४|१०९) नोऽन्तः । 'नो व्यञ्जनस्याऽनुदितः' (४।२।४५) नलुक् । 'यज - सृज - मृज- राज ' ० (२२११८७) श० ष० । 'तवर्गस्य श्चवर्ग' ० ( १|३|६०) त०ट० । काक इव नष्ट इत्यर्थः ।
For Private Personal Use Only
घृतनिधायम् ।
[ जमालिनाशं नष्टः ] चमू (३८०) छमू (३८१) 'जमू अदने' (३८२) जम् । जमतीति जमः | 'अच्' (५|१|४९) अच्प्र० अ । 'अलं (ली) भूषण - पर्याप्ति - वारणेषु' (९१९) अल् । जमं भोजनं कारकं अलतिवारयतीत्येवंशीलः । 'अजाते: शीले' (५|१|१५४) णिन्प्र० इन् । 'ञ्णिति' (४|३|५०) उपान्त्यवृद्धिः आ ।
जमश्चासावलिश्च = जमालिस्तस्मै नशनं = जमालिनाशम् । अनेन णम्प्र० अम् । 'ञ्णिति' (४|३|५०) उपान्त्यवृद्धिः आ । नश्यते स्म । 'क्त-क्तवतू' (५/१/१७४) क्तप्र० त 'नशो धुटि' (४|४|१०९) नागमः । ‘नो व्यञ्जनस्याऽनुदितः' (४/२/४५) नलुक् । शेषं पूर्ववत् ।