Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 330

पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥
[ स्वादुंकारं, स्वादुं कृत्वा भुङ्क्ते ] स्वादुं कृत्वा = स्वादुंकारम् । अनेन ख्णम्प्र० अम् । 'नामिनोऽकलिहले:' (४।३।५१) वृ० आर् । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । पक्षे - स्वादु अम् । करणं पूर्वं = कृत्वा । 'प्राक्काले' (५।४।४७) क्त्वाप्र० त्वा । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलुप् ।
अम् । 'नामिनोऽकलि-हले:' ( ४/३/५१)
[ संपन्नंकारं भुङ्क्ते ] संपन्नं कृत्वा संपन्नंकारम् । अनेन ख्णम्प्र० वृ० आर् । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३२|७) सिलुप् ।
[मिष्टंकारं, मिष्टं कृत्वा भुङ्क्ते ] मृ(मि)ष्टं कृत्वा = मृ (मि)ष्टंकारम् । अनेन ख्णम्प्र० अम् । 'नामिनोऽकलिहले:' (४।३।५१) वृ० आर् । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२७) सिलुप् । पक्षे - मृ (मि)ष्ट अम् । करणं पूर्वं = कृत्वा । 'प्राक्काले' (५।४।४७) क्त्वाप्र० त्वा ।। प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२।७) सिलुप् ।
[ लवणंकारं लवणं कृत्वा भुङ्क्ते ] लवणं कृत्वा = लवणंकारम् । अनेन ख्णम्प्र०
→ अम् । 'नामिनोऽकलि-हले:' ( ४/३/५१) वृ० आर् । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' ( ३।२७) सिलुप् । पक्षे - लवण अम् । करणं पूर्वं = कृत्वा । 'प्राक्काले' (५।४।४७) क्त्वाप्र० → त्वा । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३|२|७) सिलुप् ।
"
[ स्वाद्वीं कृत्वा यवागूं भुङ्क्ते ] स्वादु 'स्वरादुतो गुणादखरो : ' व० । अम् । करणं पूर्वं = कृत्वा । ‘प्राक्काले' (५।४।४७) क्त्वाप्र०
-
३१३
[ यावत: ] यावत् पञ्चमी ङसि ।
[ स्वादूकृत्य यवागूं भुङ्क्ते ] स्वादु 'स्वरादुतो' ० (२|४|३५ ) ङी । 'इवर्णादेरस्वे' ० ( १।२।२१) व० । अस्वाद्वीं स्वाद्वी करणं पूर्वं = स्वादूकृत्य । 'प्राक्काले' (५।४।४७) क्त्वाप्र० त्वा । 'अनञः क्त्वो यप्' (३।२।१५४) यप् । 'कृ-भ्वस्तिभ्यां कर्म-कर्तृभ्यां ' ० (७।२।१२६) च्चिप्र० । 'च्वौ क्वचित्' (३।२।६०) पुंवद्भावः ङीगतेत्यर्थः । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) च्चिलोपः । 'दीर्घश्चि' ० (४।३।१०८) दीर्घः ऊ । 'ह्रस्वस्य तः पित्कृति' (४|४|११३) तोऽन्तः ॥छ||
विद्-दृग्भ्यः कार्त्स्न्ये णम् ॥ ५।४।५४ ॥
[ विदृग्भ्यः ] विच्च विच्च विच्च = विदः, विदश्च दृश् च = विद्दृश्, तेभ्यः = विद्दृग्भ्यः । पञ्चमी भ्यस् । [ कात्स्यें ] कृत्स्नस्य भावः = कार्त्स्यम्, तस्मिन् ।
णम् ] णम् प्रथमा सि । 'दीर्घङ्याब् ' ० (१।४।४५) सिलुक् ।
विद्यतेरकर्मकत्वात् तद्वर्जास्त्रयो विदयो गृह्यन्ते ।
[ अतिथिवेदं भोजयति] अतिथि 'विदक् ज्ञाने' (१०९९) विद् । विद्ती लाभे' (१३२२) विद् । ‘विदिंप् विचारणे' (१४९७) विद् । अतिथिं विदित्वा = अतिथिवेदम् । अनेन णम्प्र० अम् । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४|३|४) गु० ए । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । 'क्त्वा - तुमम् ' (१|१|३५ ) इत्यनेन अम्प्रत्ययान्तस्य अव्ययसंज्ञा ।
(२।४।३५ ) ङी । 'इवर्णादेरस्वे' ० ( १।२।२१ ) त्वा ।
'भुजंप् पालना-ऽभ्यवहारयोः ' (१४८७) भुज् । भुञ्जन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३|४|२० ) णिग्प्र० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ओ । वर्त्त० तिव् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'नामिनो'० (४।३।१) गु० ए । 'एदैतोऽयाय्' (१।२।२३) अय् ।
यं यमतिथिं जानाति, लभते, विचारयति वा तं तं सर्वं भोजयतीत्यर्थः ॥छ |
यावतो विन्द- जीवः || ५|४|५५ ॥
For Private Personal Use Only