Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 307

२९०
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृकायां ढुण्ढिकायां ।
[उताऽकरिष्यत् ] उत प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । 'डुकंग करणे' (८८८) कृ । क्रियातिपत्तिः स्यत् । 'स्ताद्यशितो'० (४।४।३२) इट् । 'नामिनो'० (४।३।१) गु० अर् । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् । 'नाम्यन्तस्था'० (२।३।१५) षत्वम् । । [अप्यकरिष्यत्] अपि प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२७) सिलुप् । 'अकरिष्यत्' पूर्ववत् ॥छ।।
संभावनेऽलमर्थे तदर्थानुक्तौ ॥ ५।४।२२ ॥ [संभावने] संभावन सप्तमी ङि । [अलमर्थे ] अलमोऽर्थः = अलमर्थस्तस्मिन् ।
[ तदर्थानुक्तौ] तस्य-अलमोऽर्थस्तदर्थः । वचनं = उक्तिः । न उक्तिरनुक्तिः । तदर्थस्य अनुक्तिः = तदर्थानुक्तिस्तस्याम् ।
शक्यसंभावने - [अपि मासमुपवसेत् ] अपि संभावने । मास द्वितीया अम् । उपपूर्व० 'वसं निवासे' (९९९) वस् । सप्तमी यात् । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'यः सप्तम्याः ' (४।२।१२२) या० → इ० । 'अवर्णस्येव'० (१।२।६) ए । उपवासं कुर्यादित्यर्थः ।
[अपि पुण्डरीकाध्ययनमह्नाऽधीयीत ] 'अपि' पूर्ववत् । पुण्डरीकाध्ययन द्वितीया अम् । 'अधीयीत' पूर्ववत् (५।४।२०)।
[अपि स्कन्दकोद्देशं यामेनाधीयीत ] 'अधीयीत' पूर्ववत् (१।४।२०) ।
अशक्यसंभावने - [अपि शिरसा पर्वतं भिन्द्यात् ] अपि - शिरस् तृतीया टा । पर्वत द्वितीया अम् । 'भिदंपी विदारणे' (१४७७) भिद् । सप्तमी यात् । 'रुधां स्वराच्थ्नो नलुक च' (३।४।८२) श्नप्र० , न । 'श्ना-ऽस्त्योर्लक' (४।२।९०) अकारस्य लुक् ।
[अपि खारीपाकं भुञ्जीत ] अपि । खारीपाक द्वितीया अम् । 'भुञ्जीत' पूर्ववत् (५।४।२०) ।
[अपि समुद्रं दोर्ध्या तरेत् ] दोस् तृतीया भ्याम् । 'सो रुः' (२।१।७२) स० → र० । 'तृ प्लवन-तरणयोः' (२७) तृ । सप्तमी यात् । कर्तर्य'० (३।४।७१) शव् । 'नामिनो'० (४।३।१) गु० अर् । 'यः सप्तम्याः (४।२।१२२) या० → इ० । 'अवर्णस्येव'० (१२।६) ए।
[निदेशस्थायी मे जिनदत्तः प्रायेण गमिष्यति] निदेशे तिष्ठतीत्येवंशीलः = निदेशस्थायी । 'अजातेः शीले' (५।१११५४) णिन्प्र० →इन् । 'आत ए: कृऔ' (४।३५३) आ० → ऐ० । 'एदैतोऽयाय' (१।२।२३) आय् । मे षष्ठी ङस् । प्रायेण प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३२७) सिलुप्-तृतीयान्तो वा ।
[शक्तश्चैत्रो धर्मं करिष्यति ] 'शक्लृट् शक्तौ' (१३००) शक् । शक्नोतीति शक्तः । 'ज्ञानेच्छाऽर्चाऽर्थ'० (५।२।९२) क्तप्र० → त ।
अत्र सप्तमीनिमित्तमस्तीति भूते भविष्यति च क्रियातिपतने नित्यं क्रियातिपत्तिर्भवति -
[अपि पर्वतं शिरसाऽभेत्स्यत् ] 'भिदंपी विदारणे' (१४७७) भि । क्रियातिपत्तिः स्यत् । "लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० ए । 'अघोषे प्रथमोऽशिटः' (१।३।५०) द० → त० । 'अड् धातोरादि'० (४।४।२९) अट् ।