Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 05

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 291

॥ अर्हम् ॥ ॥ अथ पञ्चमाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥
सत्सामीप्ये सद्वद् वा ॥ ५।४।१ ॥ [सामीप्ये] समीपमेव = सामीप्यम् । 'भेषजादिभ्यष्ट्यण' (७।२।१६४) ट्यणप्र० → य । 'वृद्धिः स्वरेष्वादेर्णिति तद्धिते' (७४।१) वृद्धिः आ । 'अवर्णेवर्णस्य' (७।४।६८) अलुक्, तस्मिन् = सामीप्ये ।
[सद्वत् ] सदिव = सद्वत् । 'तत्र' (७।१।५३) इत्यनेन वत्प्र० । (स्यादेरिवे' (७१।५२) वत्प्र०) । प्रथमा सि । 'अव्ययस्य' (३।२।७) सिलुप् । ___ 'सति' (५।२।१९) इति सूत्रादाराभ्याऽऽपादपरिसमाप्तेर्विहिताः प्रत्यया भूत-भविष्यतोर्वा अतिदिश्यते(न्ते) - अतिक्रम्य निजं कालं दिश्यन्त इत्यर्थः ।
[कदा चैत्र ! आगतोऽसि ? अयमागच्छामि, आगच्छन्तमेव मां विद्धि । पक्षे - अयमागमम्, एषोऽस्म्यागतः] किम् । कस्मिन् काले = कदा । 'किम्-यत्-तत्-सर्वैका-ऽन्यात् काले दा' (७।२।९५) दाप्र० । 'किमः कस्तसादौ च' (२।१।४०) "क"आदेशः ।
चैत्र, आमन्त्र्ये सि ।
'असक भुवि' (११०२) अस् । वर्त० सिव् । 'अस्तेः सि हस्त्वेति' (४।३।७३) सलोपः । यद्वा असि युष्मदर्थः त्याद्यन्तप्रतिरूपकोऽव्ययः । 'विभक्ति-थमन्त-तसाद्याभाः' (१।१।३३) इत्यनेन अव्ययसंज्ञा ।
आगच्छामि, आगच्छन्तमिति प्रयोगद्वयेऽपि भूतेऽर्थे वर्तमानप्रत्यया विहिता अनेन सूत्रेण । इदम् । प्रथमा सि । 'अयमियं पुं-स्त्रियोः सौ'(२।११३८) "अयम्"आदेशः । आपूर्व० गम् । वर्त० मिव् । 'कर्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'गमिषद्यमश्छ:' (४।२।१०६) म० → छ० । 'स्वरेभ्यः' (१।३।३०) छस्य द्विः । 'अघोष'० (१।३।५०) छ० → च० । 'म-व्यस्याः ' (४।२।११३) आ० ।
आगच्छतीति आगच्छन्, तम् । 'शत्रानशावेष्यति तु सस्यौ' (५।२।२०) शतृप्र० → अत् । 'कर्त्तर्य'० (३।४।७१) शव् । शेषं पूर्ववत् । 'ऋदुदितः (१।४/७०) नोऽन्तः ।
अस्मद् द्वितीया अम् । 'लोकात्' (१।१।३) अद् अग्रे विश्लेषियइ । 'त्व-मौ प्रत्ययोत्तरपदे चैकस्मिन्' (२।१।११) अस्म्० → मादेशः । 'अमौ मः' (२।१।१६) म० । 'युष्मदस्मदोः' (२०१६) द० → आ । 'समानानां'० (१।२।१) दीर्घः ।
'विदक् ज्ञाने' (१०९९) विद् । पञ्चमी हि । 'हु-धुटो हेधिः' (४।२।८३) हि० →धि० ।