________________
જઘન્ય રસબંધના સ્વામી
૨૩૧
સમ્યગ્રદષ્ટિ થઈ જિનનામકર્મબંધને પ્રારંભ કર્યો, અને તે જિનનામકર્મના ચાલુ બંધમાં આયુષ્ય પૂર્ણ થતાં અનન્તરસમયે (નરકગતિમાં જવાનું હોવાથી) અવશ્ય મિથ્યાત્વ પામશે તે જીવ સમ્યકત્વના (ક્ષયોપશમસમ્યક્ત્વના) અજ્યસમયમાં વર્તતે ૧૫મનુષ્ય અતિસંકુશવાળ હોવાથી બંધાતા જિનનામકર્મને જઘન્યરસ બાંધે.
પ્રવેન્દ્રિવજ્ઞાતિ અને સ્થાવર નામર્મ એ બે પ્રકૃતિને જઘન્યરસ પરાવર્તમાન મધ્યમ પરિણામવાળા તિર્યંચ મનુષ્ય અને દેવે બાંધે છે, નારકે ભવસ્વભાવથી જ એકેન્દ્રિોગ્ય પ્રકૃતિઓ બાંધતા નથી, માટે એ ૩ ગતિવાળા જ કહ્યા છે. આ ૨ પ્રકૃતિ અશુભ છે તેથી તેને રસ સંકુલેશથી બંધાય, તેથી જે ઉત્કૃષ્ટ સંક્લેશ હોય તે એ બેને ઉત્કૃષરસ બાંધે, અને અલ્પસંશ-અતિ વિશુદ્ધિ હોય તે એકેન્દ્રિયના સ્થાને પંચેન્દ્રિય જાતિ અને સ્થાવરના સ્થાને ત્રસનામકર્મ બંધાય, માટે ઉત્કૃષ્ટ સંકુલેશ તથા વિશુદ્ધિ ન કહેતાં મધ્યમ પરિણામ કહ્યો બંધવાળો જીવ નરકગતિમાં જતો નથી, માટે જઘન્યરસબંધમાં પૂર્વબદ્ધનરકાયુ મનુષ્ય કહ્યો છે.
૧૧૮. ક્ષાયિકસમ્યગ્ગદષ્ટિ એવા શ્રેણિકાદિક જેવો જિનનામકર્મના ચાલુ બંધમાં સમ્યકત્વ સહિત પણ નરકે જાય છે, પરંતુ તેવા સમ્યકૃત્વ સહિત નરકાભિમુખ જીવોને (સમ્યક્ત્વ ત્યાગ કરવા પૂર્વક નરકે જતા જીવોની અપેક્ષાએ) અધિક વિશુદ્ધિ હોય છે, માટે અહીં સંકુલેશ ગ્રહણ કરવાને મિથ્યાત્વસહિત નરકની પ્રાપ્તિવાળે સમ્યગ્દષ્ટિ છવ કહ્યો છે.
૧૧૯. અહીં નિકાચિત જિનનામની વિવેક્ષા છે અને તે નિકાચિત જિનનામનો બંધ પ્રારંભ મનુષ્યને જ હોય છે, માટે મનુષ્ય કહ્યો છે.