________________
ક્ષયેાપશમભાવ
પરિણમેલા સ`ઘાતી સ્પર્ધકોને જાણવા, અને ઉપશમ તા દેશધાતી રૂપે નહિ પરિણમેલા શેષ સઘાતી સ્પર્ધા કાના જાણવા. જેથી મિથ્યાત્વના સધાતી સ્પર્ધક અને મિથ્યાત્વ એ બેની અભેદ્ય વિવક્ષા કરીએ તે ઉજ્જિત મિથ્યાત્વના જ ક્ષય અને અનુદિત મિથ્યાત્વના ઉપશમ ગણાય છે. ત્યાં તિમિશ્ચાત્ય એટલે મિથ્યાત્વના ઉદયમાં આવતા દેશઘાતીરૂપે અનેલા સઘાતીસ્પ ક તેના જ ક્ષય, અને દેશઘાતીરૂપ નહિ બનેલા જે શેષ સધાતી સ્પર્ધા તે ઉદ્દયમાં આવતા નથી માટે તે અનુતિર્તામખ્યાત્વ કહેવાય તેના ઉપશમ.
૩૯૫
એ કહેલા ભાષાને અનુસરીને જ ક્ષયાપશમ સમ્યક્ત્વના અર્થ નીચે પ્રમાણે પ્રસિદ્ધ છે કેઃ—
मिच्छतं जमुइन्नं तं खीणं अणुदियं च उवसंतं ॥ मोसीभावपरिणयं, वेइज्जंतं खओवसमं ।। ५३२ ।। શ્રી વિશેષાવશ્યક.
એ ગાથાની વૃત્તિના અક્ષરશઃ અર્થ આ પ્રમાણે છે “ ઉદ્દીણું એટલે ઉદયમાં આવેલું જે મિથ્યાત્વ તે વિપાકોદય વડે વેદાયલું ( વેદાતું ) હોવાથી ક્ષીણુ થયુ... એટલે નિજયુ, અને ઉદયમાં નહિ આવેલું જે મિથ્યાત્વ સત્તામાં રહ્યું છે તે ઉપશાન્ત થયુ છે. અહી ઉપશાન્ત પામ્યાના અર્થ એ છે કે—શેષ મિથ્યાત્વના ઉદય અટકેલા છે, અને મિથ્યાત્વસ્વભાવ દૂર થયેલે છે, ત્યાં મિથ્યાત્વ પુંજ અને મિશ્ર પુ`જ એ ૨ પુજ આશ્રયી વિચારીએ તે ઉદયવિષ્ક ́ભ ( અટકેલા ઉદય ) ગણાય, અને ( સમ્યક્ત્વરૂપ ) શુદ્ધ પુજઆશ્રયી વિચારીએ તે મિથ્યાત્વ
'