________________
૩૮૮
શતકના મા પંચમ કમગ્રન્થ-વિશેષાર્થ સહિત
તે સર્વઘાતીસ્પર્ધકના ઉદયને અભાવ તે ક્ષય કહેવાય છે, અને ઉદયમાં નહિં આવેલ એવા એ જ સર્વઘાતીસ્પર્ધકેની જે સત્ અવસ્થા સત્તા તે ઉપરામ કહેવાય છે, અને પિતાનું સામર્થ્ય પ્રગટ નહિ થવાથી (એટલે સર્વઘાતી સ્પર્ધકોએ સર્વઘાતીપણાનું બળ નહિ દર્શાવવાથી) આત્માધીન થયેલા સર્વઘાતી સ્પર્ધકને ઉદય ટળી જવાથી અને દેશઘાતી સ્પર્ધકને ઉદય પ્રગટ થવાથી (અને એ પ્રમાણે) સર્વઘાતીનાં અભાવથી (એટલે ગુણને સર્વાશે ઘાત નહિ કરવાથી) પ્રાપ્ત થયેલે જે ભાવ તે ક્ષીપરામાવ કહેવાય છે. (આ વૃત્તિને અક્ષરશઃ અર્થ છે.)
ઈત્યાદિ અનેક ગ્રંથોના પાઠ વિચારતાં સ્પષ્ટ થાય છે કે કાસ્ટિાવિષ્ટ એટલે વારંવાર ઉદયાવલિકામાં પ્રાપ્ત થતા રસરાનો (સર્વઘાતીમાંથી દેશઘાતીરૂપે થઈને અને તેમાંથી પણ અલ્પરસવાળા દેશઘાતીરૂપે થઈને ઉદયાવલિકામાં આવેલ રસસ્પર્ધકેને) ક્ષય (એટલે પ્રતિસમય ઉદય દ્વારા નિર્જરવું) અને અનુતિનો (શેષ અતિ સ્નિગ્ધ દેશઘાતી સ્પર્ધક તથા નવા અને પ્રાચીન સર્વઘાતીસ્પર્ધકે જે ઉદયમાં નથી આવતા તેને પરમ (એટલે ઉદયના અભાવરૂપ ઉપશમ) તે ક્ષો પરામ કહેવાય. આ અર્થ સર્વત્ર સંબંધ કરવા યોગ્ય છે. તે દરેક ક્ષપશમભાવવાળી પ્રકૃતિને અંગે વિશેષ સ્પષ્ટ કહેવાય છે. તે આ પ્રમાણે
અહીં પ્રથમ ક્ષપશમભાવવાળી પ્રકૃતિએ ૩૯ છે, અને તેને ક્ષપશમથી ઉત્પન્ન થયેલા ક્ષપશમભાવ ૧૮ છે તે આ પ્રમાણે–
