________________
પશમભાવ
૩૯૧
પ્રશ્ન:–ઉદયાનુવિદ્ધક્ષપશમ જે રદયસહિત કહ્યો તે તે રદય હોવા છતાં પશમભાવ (એટલે ઔદયિકભાવ તેમજ ક્ષયોપશમભાવ એ બંને પરસ્પર વિરોધી ભાવ) એક જ પ્રકૃતિમાં કેમ ઘટે? અને તે પ્રકૃતિમાં ઉદય-ક્ષય અને ઉપશમ એ ત્રણેની મિત્રતાને સ્પષ્ટ રીતે જુદી પાડી સમજા.
ઉત્તર – ભિન્ન ભિન્ન પ્રકૃતિઓને અંગે ઉદયાનુવિદ્ધક્ષકશમમાં ઉદય-ક્ષય અને ઉપશમ એ ૩ ની મિત્રતામાં ભિન્નતા આ પ્રમાણે છે – ? અવધિજ્ઞાનાવરણ | આ૩ પ્રકૃતિઓને અશ્રેણિગતજીને ૨ અવિનાવાળ } સર્વઘાતી રસ બંધાય છે, માટે એ ૩ ? મન અર્થશાનાવરણ) ના રસસ્પર્ધ કે સર્વઘાતી છે, તેથી એ સર્વઘાતી રસપર્ધકે જ્યાં સુધી ઉદયભાવમાં વર્તે ત્યાં સુધી જીવને અવધિજ્ઞાન-અવધિદર્શન તથા મન પર્યવજ્ઞાન કિચિત પણ પ્રગટ થતું નથી, પરંતુ એ સર્વઘાતી રસસ્પર્ધકેમાંના કેટલાક સ્પર્ધકે જીવના અધ્યવસાયવિશેષથી બદલાઈને અતિ સ્નિગ્ધ અને અલ્પ સ્નિગ્ધ એમ ૨ પ્રકારના દેશઘાતી રસસ્પર્ધકે થાય છે, તેમાંથી જ્યારે અલ્પ સિનગ્ધ રસસ્પર્ધકે ઉદયમાં આવે અને સર્વઘાતી રસસ્પર્ધકને ઉદય બંધ પડે ત્યારે જ જીવને અવધિજ્ઞાનાદિ ગુણ પ્રગટ થાય છે; પુનઃ પતિત અધ્યવસાયે સર્વઘાતી સ્પર્ધ કેને ઉદય થાય અને દેશઘાતી સ્પર્ધકે ઉદયબંધ પડે ત્યારે અવધિજ્ઞાનાદિ ગુણોને વિનાશ થાય છે. આ પ્રમાણે અલ્પસ્નિગ્ધ દેશઘાતી સ્પર્ધકોને ઉચ, સર્વઘાતી સ્પર્ધકને (દેશઘાતીપણે પરિણમવા રૂપ અથવા દેશઘાતરૂપે પરિણમી વારંવાર ઉદયાવલિકામાં આવી પ્રતિસમય
