________________
શ્રી શાંતિનાથચરિત્ર-ચિત્રપદ્રિકા (૨) કાપત્રિકામાં આલેખાયેલ શાન્તિનાથ ચૈત્યને માત્ર “જ્ઞાને વૈ' તરીકે ન ઓળખાવતાં જ્ઞાનેવિઘિૉર' એ રીતે ઓળખાવ્યું છે; અને “વિવિચૈત્ય' શબ્દ “સતરરાજીવટી ' દ્વારા સ્પષ્ટ જ છે. આમ, કાષ્ઠપત્રિકામાં ચિત્રિત ચૈત્ય પણ ખરતરગચ્છીય ચૈત્ય હતું, એ નક્કી થાય છે.
| (૩) અને આ ઉપરથી એ પણ નક્કી થઈ જાય છે કે ખરતરગચ્છીય આચાર્યે રચેલા ગ્રંથની પ્રતિ લખાવનાર શ્રેઠી અને તેનો પરિવાર પણ ખરતરગચ્છને માનનારો હશે અને એ જ રીતે, કાષ્ઠપટ્ટિકાને આલેખાવનાર તથા જેમની આકૃતિએ પટ્ટિકા ઉપર દોરવામાં આવી છે તે શ્રેષ્ઠી–પરિવાર પણ, ખરતરગચ્છને જ માનનારે હશે,
૩. “દેવ' અંત વાળાં નામ:
(૧) “કાવઘમંજળ ' ની પ્રતિના અંત ભાગમાં મળતી વૃદિત પ્રશસ્તિમાં જે પાંચેક નામે વાંચવા મળે છે, તેમાં બે નામો “જિનદેવ ” અને “બ્રહ્મદેવ’ છે.
(૨) એ જ રીતે કાષ્ઠપત્રિકામાં પ્રાંતે ચીતરાયેલી છે આકૃતિઓ પૈકી એક આકૃતિનો પરિચય
' નામે મળે છે, આ ઉપરથી એમ માની શકાય કે પ્રશસ્તિમાંના “જિનદેવ ” અને “બ્રહ્મદેવ એ બે નામેવાળી વ્યક્તિઓ સાથે પટ્ટિકામાંની રામદેવ એ નામવાળી વ્યક્તિને અત્યંત નિકટને કૌટુંબિક સંબંધ (પિતા-પુત્રરૂપ કે તે) હશે, અને પિતાના તે વડીલોની સ્મૃતિમાં કે તેમના નિદેશથી, તે “ રામદેવ તથા તેના ભાઈ એ આ પ્રતિ લખાવી હોય અને પદિકાએ ચિતરાવી હોય એવી શક્યતા પૂરેપૂરી છે. - ૪. શાતિનાથનું ચૈત્યઃ
(૧) “ઘરતર વ રી' માં મળતાં ઉલ્લેખ અનુસાર, સ્વર્ણગિરિ ઉપર શાંતિનાથનું ખરતરગચ્છીય ચૈત્ય હતું, અને તેના શિખર ઉપર સ્વર્ણદંડ-વજ-કળશની પ્રતિષ્ઠાને ઉત્સવ, શ્રીજિને. શ્વરસૂરિના સાંનિધ્યમાં થયો હતો. ૨૭
(૨) કાપત્રિકામાં છેવટના ભાગમાં, સ્વર્ણગિરિ ઉપર આવેલ ખરતરગચ્છની આમ્નાયના શ્રી શાન્તિનાથના ચૈત્યની પ્રતિકૃતિ (તથા સ્વણગિરિ–પહાડનું પ્રતીક પણ) દોરવામાં આવેલ છે.
આમ, આ તમામ મુદ્દાઓ વિશે ઊંડો વિચાર કર્યા પછી લાગે છે કે “શ્રાવણમંજર' ની ઉપર્યુકત તાડપત્રીય પ્રતિ લખાવનાર અને પ્રસ્તુત બને કાષ્ઠપટ્ટિકાઓ ચિત્રિત કરાવનાર વ્યક્તિ/પરિવાર એક જ છે; અને એ પ્રતિ સં. ૧૩૧૭ ના એ વર્ષમાં જ, અને કદાચ તેની રચના સમાપ્ત થઈ તે અરસામાં જ, આલેખાઈ હશે, અને તેથી તે પ્રતિ એ આ ગ્રંથની પ્રથમ (સંભવત: લક્ષમીતિલકપાધ્યાયના હાથે લખાયેલી ) પ્રતિ હશે; પરંતુ આ બન્ને કાપટ્ટિકાઓનું ચિત્રણ, શરૂ ભલે એ દિવસે માં જ થયું હોય, પણ તેની પૂર્ણાહુતિ તે ત્યાર પછીના થોડાક મહિનાઓમાં થઈ હોય એમ લાગે છે.
કેમ કે કાષ્ઠપટિકાના ચિત્રવિષય તરીકે ભગવાન શાન્તિનાથનું ચરિત્ર પસંદ કરવા પાછળ બે કારણે હતાં: ૧, " કાયાકરણ' ની ટીકામાં ભગવાન શાન્તિનાથનું સંપૂર્ણ જીવનચરિત્ર ૧૭૮
www.jainelibrary.org
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
