________________
७८
શાંતિનાચરિત્ર-ચિત્રપદ્મિકા
કેટલીયે વાર ર્ગમાં વધારે ઘેરા ( ઘાટા) ની જતા જોવા મળ્યા છે. આ ફેરફાર વધારે વાર થતા ત્યારે જોવા મળે છે જ્યારે વીલીયન લાલ રંગ તેલના રંગમાધ્યમને બદલે પાણીના ર્ગ—માધ્યમ સાથે પ્રયાજાય છે. રંગનું ધેરા (ઘાટા) થવું એ તદ્દન ભૌતિક અથવા બાહ્ય ફેરફાર છે; અને તે ફેરફાર મયુરીક સાઈડના મેટાસ્ટેબલ કાળા રૂપાંતરની રચનાથી થયેલા માનવામાં આવે છે. સૂકી પ્રક્રિયાવાળા (dry Process) અથવા કુદરતી વરમીલીયન લાલ રંગ કરતાં ભીની પ્રક્રિયાવાળા (Wet Process) વમીલીયન લાલ રંગ વધારે વાર ધેરા થતા જોવા મળે છે.
કુદરતી વર્મીલીયન લાલ રંગ એ સુંદર રંગ છે. કુદરતી વર્મીલીયન લાલ રંગના ચળકાટ સાથે ઘેરા ભૂરા, લીલા અને ધેરે। પીળા રંગ જાય છે તથા તે રંગે તેનાં પૂરક પણ બને છે. સાથે સાથે અહિં એ પૂરાવા પણ મળે છે કે પ્રસ્તુત ચિત્ર-પટ્ટિકાના કલાકારે રંગા પ્રયાજવામાં ઘણાં રગાના પ્રયાગા કર્યા હતા.
આરપીમેન્ટ પીળા: લાલ રંગ પછી પ્રસ્તુત ચિત્ર-પટ્ટિકામાં ચળકતા પીળો રંગ ખૂમ આગળ તરી આવે છે; અને તે આકૃતિઓમાં શરીરની ત્વચા દર્શાવવા માટે વ્યાપક પ્રમાણમાં પ્રયેાજાયા છે; સાથે સાથે ચિતરેલી આકૃતિઆની ઉપરની તથા નીચેની જગા માટે પ્રયાજાયા છે જ્યાં તે ( પીળો ર્ગ) લેખન-કાર્યાં કરવા માટેની પીળા રંગની પશ્ચાદ્ભૂ તરીકેની ગરજ સારે છે. રંગના પૃથક્કરણે દર્શાવ્યું છે કે આ પીળા રંગ ખૂબ ઉંચી જાતના શુદ્ધ આરપીમેન્ટ પીળે! રંગ છે. આરપીમેન્ટ પીળા રંગની શુદ્ધતાને લીધે તેની તદ્દન સાદાપણાની (સાદાઇની) અસર વધારે ચડિયાતી અને છે, એપીમેન્ટ પીળા રંગના કુદરતી જોડીદાર રગ ઓરેન્જ પીગ્મેન્ટ રીયલગર (realgar) છે; આ રીયલગર એક નિજ દ્રવ્ય છે અને તે સામાન્ય રીતે થાડીક જુદી તાત્ત્વિક મેળવણી સાથે આરપીમેન્ટવાળા જ નિક્ષેામાંથી મળી આવે છે. આ આરપીમેન્ટ પીળા રંગમાં રીયલગરની હાજરી બહુ થોડી જ જોવા મળેલી, આરપીમેન્ટ પીળો રંગ એ પીળા રંગના રાજા તરીકે પણ જાણીતા છે. આસેનીકના પીળો સલ્ફાઇડ ઘણી જગ્યાએ કુદરતી રીતે મળી આવે છે. પ્રાચીન કાળમાં આ ર્ગનાં મુખ્ય પ્રાપ્તિસ્થાના લઘુ એશિયા, મધ્ય એશિયા, મધ્યપૂર્વ અને ભારત હશે તેમ લાગે છે. ચીનમાં ચુનાન પ્રાંતના કુર્દીસ્તાનમાં આ રંગના માટા નિક્ષેપ હતા.
આરપીમેન્ટ દાણાદાર રંગ છે અને ખૂબજ પારદર્શકતાના ગુણધર્મવાળા છે. આ કુદરતી સલ્ફાઇડ પ્રકાશ અને હવા સામે અપરિવર્તનશીલ છે. આ રંગ માયઝેન્ટાઈન અને જૂના પશીયન પાનાંઓ ઉપર પ્રયાજાયેલા.
“ માનસોાસ ” માં તિાલ પીળા અથવા આરપીમેન્ટ પીળાને મૂળ વસ્તુસામગ્રી તરીકે માનેલા છે. (જુઓ-માનસોલ્ટાસ, મગ-ર, ૧-૨, ×ો.-૧૭). “ વિષ્ણુધત્તિરપુરાળ ” માં પણ એમ જ નાંધેલુ` છે કે હરતાલ એ, રંગા જેમાંથી મેળવવામાં આવે છે તેવા પદાર્થાંમાંના એક પદાર્થ છે. ( જુઓ-વિષ્ણુવમેત્તરપુરાન, મારૂ, મ-૪૦, જો-૨૬]. ખનિજ ધરાવતા પ્રાપ્તિસ્થાનમાંથી પીળા રંગને પ્રાસ કરવાની પ્રક્રિયાનું વિગતવાર વર્ણન “ શિષરત્ન 3 માં મળી આવે છે. જુઓ-શિલ્પરત્ન, લા-? જો.-૪૨-૪૬ ). શ્રીકુમારના મત પ્રમાણે પતમાં અને બીજા સ્થાનામાં ઉત્પન્ન થતા પીળા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelllbrary.org
