________________
સરળ પાકા મત સમીક્ષા
તેણે બધા પદાર્થોને બધી રીતે જાણ્યા છે અને જેણે બધા પદાર્થો બધી રીતે જાણ્યા છે તે એક પદાર્થને બધી રીતે જાણે છે.
અન્યદર્શનમાં શ્વેતકેતુને તેના પિતા આરુણીએ કહેલું, “માટીના એકલોંદાને જાણવાથી માટીની બનેલી વસ્તુમાનું જ્ઞાન થાય છે.” આ બીના પણ આ સિદ્ધાંતને અમુક પુષ્ટિ આપે છે.
આ સ્થળે જે યાદ રાખવાનું છે તે એ કે, “સ્યાદ્વાદથી કેવળ ઇંદ્રિયજન્ય પદાર્થોનું જ્ઞાન થઈ શકે છે, જ્યારે કેવળ જ્ઞાન પારમાર્થિક પ્રત્યક્ષ છે. જેથી કેવળજ્ઞાનમાં ભૂત, ભવિષ્ય અને વર્તમાન સંપૂર્ણ પદાર્થ પ્રતિભાસિત છે.” તેથી સ્યાદ્વાદના અંગે તે જ્ઞાન લેવાની જરૂર નથી.
વ્યક્તિવિશિષ્ટ પર અધ્યાત્મ ભાવના
હે આત્મનુ!
તું અનંત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્ર અને અનંત વીર્યવાન છું; જેથી તારું શક્તિ-સામર્થ્ય, તને દશ દષ્ટાંતે દુર્લભ એવો જે મનુષ્યભવ મળ્યો છે, તેને સાર્થક કરવા વાપર અને મળેલ રત્નચિંતામણિ જેવા ધર્મને કાચનો ટૂકડો ગણી ફેંકી
નાદે.
અત્યારે વિજ્ઞાનીઓએ છેવટમાં “એટમ બોમની” શોધ કરી છે, પરંતુ તે તો મારક અને હિંસાત્મક છે. જેથી તેની જગ્યાએ દુનિયાનું રક્ષણ કેમ થાય? એમ વિચારી દેશની આબોહવા કેમ સુધરે, પ્રજામાં તંદુરસ્તી કેમ ફેલાય, પ્રજામાં તેજ કેમ આવે, એવા બોમ વિજ્ઞાનીઓ બનાવે તો બનાવનારનું તેમ પ્રજાનું ઉભયનું કલ્યાણ થાય. બાકી કોલસાની દલાલીમાં કાળા હાથની પેઠે, હિંસાથી કદી પણ કોઈનો જય થયો નથી અને થવાનો પણ નથી અને કદાચ થશે તો તે ચાર દિવસની ચાંદનીની માફક. અંતે તો “જીવન પ્યાલું ભર્યું જે ઝેર, અંતે તે પીવાનું છે. “ધર્મેજય અને પાપે ક્ષય માટે ભવ્ય જીવોએ મારણનો પ્રયોગો ન કરતાં, ઉગારણના કે રક્ષણાત્મક પ્રયોગો કરવા એ જ હિતાવહ છે.
વિજ્ઞાનીઓ જેમ અહોનિશ વિજ્ઞાનમાં મચ્યા રહે છે તેમ અરવિંદ ઘોષ જેવા આત્માર્થી પુરુષો, મુનિરાજો અને સંતો, હમેશાં આત્માની ખોજમાં જ મચ્યા રહે છે. વસ્તુ અનેક ધર્માત્મક છે તેમ આત્મા પણ અનંત ગુણાત્મક છે અને તેથી જ આત્મામાં ઓતપ્રોત રૂપે રહેલાં, દાન, દયા, તપ, ભાવ, શુશ્રુષા, સમતા, આર્દ્રતા, સત્ય, મૃદુતા, સરળતા, ન્યાય, નિપુણતા આદિ ગુણો પ્રાપ્ત કરવા મુમુક્ષુઓ હમેશાં તત્પર રહે છે. આત્મબળ આગળ પશુબલ, તેમ આત્મલક્ષ્મી આગળ જડ લક્ષ્મી તુચ્છમાત્ર છે. સ્વામી રામતીર્થ એક વખત હિમાલય ઉપર ગયા હતા, તે વખતે એટલો બધો બરફ પડ્યો કે તે છેક ગળા સુધી બરફથી ઢંકાઈ ગયા અને મરણની અણી
