________________
“સરળ સ્પાકાદમત રમી
ભાવવી જોઈએ. આ ભાવનાથી જ ભારતનો ઉત્કર્ષથશે, નહીંતો અત્યારે કોરીઆના શા હાલ છે? તેવી સ્થિતિ છૂટા પડતાં આપણી થશે. આ પ્રમાણે Unity (ઐક્ય)નો પાઠ પણ સ્યાદ્વાદ સિદ્ધાંત ઉપરથી શીખી શકાય છે.
જ્ઞાતિઅંગે
હવે જ્ઞાતિનો પ્રશ્ન આપણે સપ્તભંગીથી ઉકેલીએ. કોઈ પણ વસ્તુનું તેના એક ધર્મને લઈ ભાવ કે અભાવરૂપે વાસ્તવિક કથન તે ભંગ કહેવાય છે. તેના મુખ્ય સત્ય અને અસત્ એ બેભંગ પરત્વે જ આપણે વિચાર કરવાનો છે. જ્યારે તેનો એક ભાગ સદ્ભાવ પર્યાયમાં નિયત હોય અથ તેના અસ્તિધર્મની વિચારણા હોય ત્યારે સર્વે જ્ઞાતિવાએ જ્ઞાતિના ઉત્કર્ષનો સવાલ ધારી એકત્ર મળવું જોઈએ, કારણ કે સતુ હંમેશાં અભિન્ન, નિત્ય, અવિભક્ત અને વ્યાપક છે અને જયારે તેના ધર્મની વિચારણા હોય ત્યારે તેમાં નાતીલાઓએ અપકર્ષનો સવાલ ધારી ભિન્ન થવું જોઈએ, કારણ કે અસત હમેશાં અનિત્ય, ભિન્ન, દેશવ્યાપી અને વિભક્ત છે. આ પ્રમાણે સપ્તભંગી પણ ઉત્કર્ષ વખતે ભેગા મળવાનું અને અપકર્ષ સમયે ભિન્ન થવાનું શીખવે છે.
- છેવટ લખવાનું કે સ્યાદ્વાદથી અનુક્રમે સમન્વય, અ-વિરોધ, સાધન અને ફળ સુચવાય છે, કારણ કે જ્યાં સમન્વય દૃષ્ટિ છે ત્યાં વિરોધ શમી જાય છે, અને જ્યાં વિરોધ શમી જાય છે ત્યાં સાધન મળતાં ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે.
આમ અનેકાંત દષ્ટિ ગ્રહણ કરતાં ઘણા ઘણા ફાયદા થાય છે. અનેકાંત વાદના પ્રતાપે જ વિશ્વમાં મતાભિમાનનાં અને કદાગ્રહનાં મૂળ ધોવાઈ જશે. માટે સ્યાદ્વાદ માર્ગ ગ્રહણ કરવો એ દરેક તત્ત્વાભિલાષીઓ માટે પરમ હિતાવહ છે કારણ કે સર્વજગતના કલ્યાણનો તે સર્વોત્કૃષ્ટ અને સર્વોચ્ચ માર્ગ છે અને તે જ સર્વ ઉત્કર્ષનો સુચવનારો છે. ૐ શાંતિઃ
