Book Title: Sanskrit Prakrit Hindi Evam English Shabdakosh Part 03
Author(s): Udaychandra Jain
Publisher: New Bharatiya Book Corporation
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
1208
संस्कृत-प्राकृत-हिन्दी एवं अंग्रेजी शब्द कोश
थामना, दबाना, to crush, • उठाना, उन्नत करना, to rise, • प्रयास करन, घेरना, to cover, • शासन करना, प्रबन्ध करना, to control, to govern, • पकड़ना, ग्रहण करना, to lack, to catch, • रोकना, to
control. यमः, जमो, पुं० [यम्+घञ्], संयत करना, नियंत्रित
करना, restraint, • नियंत्रण, संयम, checkrein, • जीवन पर्यन्त का नियम। यावज्जीवं यमो ध्रियते-'यमस्तत्र यथा यावज्जीवनं प्रतिपालनम्', (जैन०ल० 945), तदङ्गनाऽहो ध्रियते यमेन तृणवणालीव समीरणेन,' act of life,• यमराज, yama, • उष्ट्रदेश का राजा,a
king.
यदुः, जदु, पुं० एक अधिपति, यादव अंश का प्रवर्तक,
a king. यदुत्कृत्, जदुक्कअ, वि० अपराध करने वाला, ____guilty, criminal. यदेकदा, जएगदा, अव्य० एक बार, one time. यदृच्छा, जइच्छा, अव्य० [यद् ऋच्छ+अ+टाप्],
मनपसंद करना, स्वेच्छा, मनभावी, as you like, as you mind, • संभोग, घटना, en
joyment. यन्त, जंतु, पुं० [यम् तृच्] निदेशक, शासक, con
ductor, • राज्यपाल, governor, • चालक,
कोचवान, सारथि, rider, charioteer. यन्त्र, जंत, सक०, नियंत्रण करना, रोकना, to con
troller, • बांधना, कसना, to bind, • दमन
करना, जकड़ना, to restrain. यन्त्रं, जंत, नपुं० [यन्त्र+अच्] थूणी, खंभा, स्तम्भ,
pilla1, कलकारखाना, machine, • पेटी, बेल्ट, कमरबनद, • चटकनी, कुंडी, ताला, lock,
• नियंत्रण, बल, restraint, power.. यन्त्रकः, जंतगो, पुं० [यन्व्+ण्वुल्] यांत्रिक, यन्त्र में
कुशल, controller. यन्त्रकं, जंतग, नपुं० पट्टी, a bandage. यन्त्रकस्थिति, जतगठिइ, स्त्री० मन्त्राक्षर, Mantra
letter. यन्त्रण, जंतणं, नपुं० नियंत्रण, restraining, • दमन,
रोकथाम, controlling, • प्रतिबन्ध, कसना, बांधना, binding, • बल, निग्रह, कष्ट, पीड़ा, pain, • अभिरक्षा, protect, • जाल, ढांचा,
cover. यन्त्रणी, जंतणी, स्त्री० [यन्त्रण+ङीप] छोटी साली,
____wife's younger sister. यन्त्रभ्रमं, जंतब्भअ, नपुं० ची घुमाना, पतंग की
डोरी, rope of patanga. यन्त्रिन, जंति, वि० नियन्त्रिक, controlled, • सताने
वाला, being pain. यन्त्रिक, जंतिग, वि० नियन्त्रिक, controlled. यम्, जम, सक० नियंत्रण करना, दमन करना, बांधना,
कसना, to control, • ठहराना, to stay, • प्रदान करना, देना अर्पण करना, to give, .
यमकः, जमगो, पुं० [यम् स्वार्थे कन] प्रतिबन्ध, रोक,
नियंत्रण, restrain, • यमक अलंकार, अर्थ परिवर्तन शब्द पुनरावृत्ति के साथ, समुदङ्गः समुद्गाद् मार्गलं मार्गलक्षणम्', नरराट् पररावैरी सत्वरं सत्त्वरञ्चितः, circle, • युगल, दो, मध्यादि दानी यमकस्नुभाजोः सीतेव सम्यक् परिपरिताजो,
twins. यमकं, जमगं, नपुं० युगल पट्टी, swins border. यमकालङ्कारः, पुं० यमक अलंकार,
स्यात्पादपदवर्णानामावृत्तिः संयुतायुता, a figher of speech,
यमकं भिनावाच्या नामादिमध्यान्तगोचरम् ।। (वाग्भट्टल०) जहाँ भिन्न अर्थ वाले पाद, और वर्ण की संयुक्त या असंयुक्त रूप से आवृत्ति हो वहाँ यमक होता है। यह श्लोक के आदि मध्य या अन्त में भी हो सकता है, पाद-श्लोक का चतुर्थांश, पद-विभक्तियुक्त शब्द । वर्ण-अक्षर, fourth part of sloka, • संयुक्त और असंयुक्त। आदि मध्य अन्त आदि मध्य अन्त, पद संयुक्त, mixed and un mixed, • आदि मध्य अन्त आदि मध्य, अन्त वर्णगत संयुक्त असंयुक्त। आदि मध्य अन्त आदि मध्य अन्त । अन्तस्तले स्वामनुभाव यन्तस्त्रुटिं बहिर्भावुकतां नयन्ताः। तस्थुः सशल्याधिदशां वहन्तः
For Private and Personal Use Only