Book Title: Sanskrit Prakrit Hindi Evam English Shabdakosh Part 03
Author(s): Udaychandra Jain
Publisher: New Bharatiya Book Corporation
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
संस्कृत-प्राकृत-हिन्दी एवं अंग्रेजी शब्द कोश
1457
शार्करः, सक्करो, पुं० शक्कर, चीनी,• पपड़ी, मलाई,
• कंकरीला, sugary, gravelly, stonly. शार्कर, सक्कर, वि० शक्कर से सम्बन्धित, relat
_ing with sugar. शार्क, सारंग, वि० [शृङ्ग + अण] सींग से निर्मित,
made of horn. शाङ्क:/शार्ङ्ग, सारंग, पुं०/नपुं० धनुष, bow. शार्ङ्गधरः, सारंगधरो, पुं० धनुषधारक विष्णु, Visnu. शान्,ि सारंगि, पुं० [शाङ्ग + इनि] धनुर्धारी, तीरंदाज,
•विष्णु, Visnu. शार्दूल, सर्लो, पुं० [शृ + उलल्] व्याघ्र, तेंदुआ,
चीता, • प्रमुख प्रधान, श्रेष्ठ, tiger, leopard, panther, excellent, • पूज्य, re
spected person. शार्दूलवाः, सर्लवा, पुं० श्रेष्ठ व्यक्ति, great per
son. शार्दूलविक्रीडितं,सर्ल-विक्किडिअं, नपुं० चीते की
पीड़ा, शार्दूलविक्रीडित छन्द,• एकोनविंशत्यक्षर छन्द. . 'सूर्याश्वैर्मसजस्तताः समुरवः शार्दूलविक्रीडितम्', of a metre, a particular metre, who nineteen words, •555 (मगण), IIS (सगण), ।। (जगण), ।। (सगण) 55155। (तगण-तगण) और गुरु वर्ण जिसमें हों, उसे शार्दूलविक्राडित छन्द कहते हैं। जयोदय एवं वीरोदय के सर्गान्त में प्रायः इसी छन्द का प्रयोग हुआ है। 'श्रीमान् श्रेष्ठिचतुर्भुजः स सुषुवे भूरामरोपह्रयम्', वाणीभूषणवर्णिनं घृतवरी देवी च यं धीचयम्। तत्काव्यं लसतात् स्वयंविधिश्रीलोचनाया जयराजस्याभ्युदयं दधद् वसुट्टगित्याख्यं च सर्ग जयत्।। • वीरोदय काव्य में भी इसी पद्धति को अपनाया है। प्रारम्भिक दो चरण सभी काव्यों में समान हैं, परन्तु अन्तिम दो चरण काव्यसूचक
एवं सर्ग समाप्ति से युक्त हैं। शार्मण, सम्मण, वि० सुखदायक, happinessful. शार्वर, सव्वर, वि० रात्रि सम्बन्धी, रात से सम्बन्धित,
related with night, • उपद्रवी, प्राणहार, mischievious, pernicious, • तिमिर, अन्धकार, darkness, thick gloom.
शार्वरी, सव्वरी, स्त्री० रजनी, रात्रि, night. शाल, साल, स्त्री० प्रशंसा करना, चमकना, पूरित होना,
to praise, to shine, to flatter. शालः, सालो, पुं० [शल् + घञ्] शालतरु, शालवृक्ष,
of a tree,• धान्य, a kind of grain,. बाड़ा, enclosure, • एक मछली, a kind
of fish, • प्राकार, परकोटा, fence wall. शालग्रामः, सालग्गामो, पुं० शिवमूर्ति, प्रस्तर खण्ड,
a kind of sacred stone. शालगिरि, सालगिरि, पुं० एक पर्वत, of a moun
___tain. शालजः, सालजो, पुं० सालवृक्ष की राव/गोंद, exu
dation of the sala tree. शालनिर्यासः, सालणिज्जासो, पुं० सालवृक्ष की
राव/गोंद, resiuon. शालभञ्जिका, सालभंजिगा, स्त्री० पुत्तलिका, पुतली
गुड़िया, a doll, puppet, • प्रतिमा, मूर्ति,
बुत, पुतला, statue, harlot. शालवः, सालवो, पुं० [शाल + वल् + ड] लोध्र
तरु, the lodhra tree. शालवेष्टः, सालवेट्ठो, पु० शाल की निकली गोंद,
resion. शालशृङ्गः, सालभंगो, पुं० वप्रप्रात, परकोटा, fence,
wall. शालसारः, सालसारो, पुं० शालवृक्ष, a sala tree,
• हींग, foetida. शाला, साला, स्त्री० [शाल + अच् + याप्], • कक्ष,
स्थल, बैठक, प्रकोष्ठ, room, an apart
ment, • मण्डपशाला, hall, assembly, • घर, आवास, आलय, निवास, house, abode,• वृक्ष की शाखा, वृक्ष का तना, a
large branch of tree. शालाकः, सालागो, पुं० पाणिनि, of pānini. शालाञ्जिरः, सालजिरो, पुं० मिट्टी का सकोरा,
___earthen cup. शालामृगः, सालाभिगो, पुं० गीदड़, jackal शालावृकः, सालाविगो, पुं० कुत्ता, श्वान, कुक्कर,
dog, • भेड़िया, हरिण, deer, wolf, . बिल्ली , cat, • वानर, बंदर, monkey.
For Private and Personal Use Only