Book Title: Sanskrit Prakrit Hindi Evam English Shabdakosh Part 03
Author(s): Udaychandra Jain
Publisher: New Bharatiya Book Corporation
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
संस्कृत-प्राकृत-हिन्दी एवं अंग्रेजी शब्द कोश
1451
साग-भाजी का खेत, एक पिशाचिनी, a field
of vegetable, a female demon. शाकुन, सागुण, वि० [शकुन + अण] पक्षियों से
सम्बन्ध रखने वाला, • सगुन सम्बन्धी, re
lated with birds. शाकुनिकः, सागुणिगो, पुं० [शकुनेन पक्षिवधादिना
जीवति ठञ्] बहेलिया, चिडिमार, hunter,
bird catcher, a fowler.. शाकुनिकं, सागुणिगं, नपुं० शकुन का विवेचन,
शकुनवक्ता, the interpretation of
omens. शाकुनेयः, सागुणेओ, पुं० [शकुनि + ढक] छोटा
उलूक, घूका, small owl. शाकुन्तलः, साकुंतलो, पुं० [शकुन्तला + अण] भरत
का मां के नाम से सम्बोधित शब्द, a
metronymic of Bharata. शाकुन्तलं, साकुंतलं, नपुं० महाकवि कालिदास का
प्रसिद्ध नाटक, जिसमें राजा दुष्यंत और शकुन्तला के प्रेम प्रसंग एवं वियोग का मार्मिक चित्रण हुआ है। इसमें राजा दुष्यंत, मंत्री संस्कृत का प्रयोग करते हैं और अन्य जनसामान्य से जुड़े पात्र प्राकृत भाषा का प्रयोग करते हैं। शकुन्तला, उसकी सखियां शौरसेनी प्राकृत का प्रयोग करती हैं। लव और कुश भी मातृ रूप शौरसेनी भाषा का प्रयोग करते हैं। मछुआरा मागधी प्राकृत का प्रयोग करता है - 'अभिज्ञानशाकुन्तलं नाम से प्रसिद्ध नाटक दृश्यकाव्य की उच्चतम अभिव्यक्ति है। the drama called of
Kalidas, शाकुलिकः, साकुलिगो, पुं० [शकुल + ठक्]
मछुआरा, मल्लाह, fisherman. शाक्करः, सक्करो, पुं० [शक्कर + अण्] वृषभ,
बैल, बलिवर्द, an ox. शाक्ति, सत्ति, स्त्री० दिव्य शक्ति युक्त व्यक्ति, pow
erful man. शाक्तिकः,सत्तिगो, पुं० [शक्ति + ठक्] शक्ति पूजक,
a worshipper of shakti. शाक्तीकः, सत्तिगो, पुं० [शक्ति + ईकक्] भालाधारी,
बीयुक्त व्यक्ति, one hurlinga spear.
शाक्तयः, सत्तेओ, पुं० शक्ति का उपासक, wor
shipping goddess. शाक्यः , सक्क, पुं० [शक् + घञ्] बुद्ध, Bud
dha. शाक्यभिक्षुकः, सक्कभिक्खुगो, पुं० बौद्धभिक्षु,
Buddha's sage. शाक्यमुनिः, सक्कमुणि, पुं० बुद्ध, गौतमबुद्ध,
Gautama Buddha. शाक्री, सक्की, स्त्री० [शक्र + अण् + ङीप्] शची,
इन्द्राणी, Indra's wife, . दुर्गादेवी,
Durga. शाखा, साहा, स्त्री० [शाखति गगनं व्याप्नोति शाख् +
अच् + टाप्],डाली, शाखा, टहनी, branch, • शाखा यथा कल्पमहीरुहस्य, एकस्य वृक्षस्य भवन्ति शाखा, विधोरनेका अथवा विशाखा, . भुजा, an arm, • दल, अनुभाग, हिस्सा, a party section, • उपभाग, सम्प्रदाय, पथ, परम्परा, school branch, • वेद ऋचाओं का पाठ, traditional recension of the
veda. शाखानगरं, साहाणयरं, नपुं० नगर परिसर, नगर का
उपभाग, suburb of town. शाखाग्रभागः, साहगभागो, पुं० शाखा की कोंपल
भाग, soft part of branch, • वृक्ष की
शाखा का अग्रभाग/ऊपरी भाग। शाखाचारः, साहायारो, पुं० शाखाभाग। शाखाया
आचरणं स्वकुलचरणरूप निर्वहणं, part of
branch. शाखापित्तः, साहापित्तो, पुं० कन्धादि भाग, inflam
mation of the extremeties. शाखाभृत्, साहाभिउ, पुं० वृक्ष, tree. शाखाभेदः, साहाभेदो, पुं० शाखाओं में अंतर, dif
ference in branches. शाखाभृगः, साहाभिगो, पुं० लंगूर, वानर, बन्दर,
monkey, • गिलहरी, an ape. शाखारण्डः,साहारंडो, पुं० पथ को बदलना,a trai
tor to his sakha. शाखालः, साहालो, पुं० [शाखा + ला + क] बेंत,
बानीर, a sort of cane.
For Private and Personal Use Only