________________
પોતાના ત્રણ સાથીઓ કેપ્ટન નિદિન, નાયબ સુબેદાર મંગેશસિંહ ત્યાંના વાતાવરણથી અનુકૂળ બનાવવાની. પહેલાં તેમને પગપાળા અને રાઈલમેન પરવેશકુમારને પોતાની નજર સામે શહીદ થતા બે હજાર ફૂટ ઊંચે ચડવાનું કહેવામાં આવે. તે ઊંચાઈએ આખો જોયા. ૧૧-રાજપૂતાના રાઈલ્સની એ બહાદુરી ભારતના ઈતિહાસમાં દિવસ ગાળવાનો. સાંજે પાછા આવવાનું. બીજે દિવસે તેથી વધારે એક અમરગાથા રૂપે લખાઈ. જે જાનહાનિ જોવી અને સહન ઊંચાઈએ અને વધારે લાંબા સમય માટે ત્યાં રોકાવાનું. એમ કરતાં કરવી પડી તેનો રંજ તેના પિતા પરના પત્રોમાં વરતાઈ આવે છે, કરતાં દસેક દિવસે સૈનિકને ગ્લેસિયર ઉપર ૧૯,૫૦૦ ફૂટની પણ સાથે સાથે તેનું ખમીર, જુસ્સો અને દુશ્મનો સામે લડવાની ઊંચાઈએ પહોંચીને રહેવાનું કહેવામાં આવે. આમાં જો કંઈ કચાશ ધગશ સહેજ પણ ઓછાં થયાં નથી. તે પત્રોમાંથી કેટલાક અંશો : આવે તો હવામાં પ્રાણવાયુ સાવ ઓછો હોવાને લીધે અને હવા જ
બાપુ, અમારી હિંમત અને જુસ્સો અનન્ય છે. ટાંચા વ્યવસ્થાકીય મૂળે બહુ પાતળી હોવાને કારણે પાલ્મોનરી ઓડિયાનો ભયંકર સાધનો અને પુરવઠો પૂરતો નહીં હોવા છતાં જે રીતે આપણું કહી શકાય તેવો ફેફ્સાનો રોગ લાગુ પડે. સૈનિકને તરત જ પાછો લશ્કર કામગીરી બજાવી રહ્યું છે તે ખરેખર પ્રશંસનીય છે. અંકુશ લાવવો પડે અને ફરજમાંથી મુક્ત કરીને મેદાનો ઉપરની કોઈ રેખા તરફની અમારી દોડમાં અમારા કેટલાક ટંક ભોજન વિનાના હૉસ્પિટલમાં સારવાર માટે મોકલવા પડે. આ રોગ આજીવન ગયા છે. જ્યારે કંઈ ન મળ્યું હોય ત્યારે માત્ર બરફ ખાઈને પેટમાં સૈનિકનો કેડો છોડે નહીં. મારા એક મિત્ર કર્નલ મલ્હોત્રા લડાખમાંથી ભાર નાખ્યો છે. ફાટેલાં, બંધબેસતાં ન હોય તેવાં કપડાં ને તૂટેલાં આ રોગ લઈ આવ્યા. લશ્કરી નોકરીમાંથી રાજીનામું આપવું પડ્યું ઓજારોથી કામ ચલાવીએ છીએ. પણ હું તમને ખાતરી આપું છું અને અત્યારે તબિયત સાચવતાં સાચવતાં આપણી માફક સર્વસામાન્ય કે ૧૧ રાજપૂતાના રાઈફલ્સના સૈનિકો અને બધી લડાઈઓમાં નાગરિક જીવન ગુજારે છે. ઝળકી ઊઠીશું. તમે અમારા થકી ગર્વ અનુભવશો.'
આ પ્રદેશમાં સતત હિમવર્ષા થતી રહે છે. એવા હવામાનમાં “ધીમે ધીમે અમે શહીદ થયેલા સાથીઓની ગેરહાજરીથી દરેક સૈનિકે લગભગ ૨૫ કિલો જેટલું વજન ઊંચકીને ડુંગરા ટેવાતા જઈએ છીએ અને તેમના મોતનો બદલો લેવા અધીરા ચડવાના હોય છે. તેમના ભાથામાં રાઈલ અથવા સ્ટેનગન, બનીએ છીએ.'
કારતૂસો, ખોરાક, સૂઈ જવા માટેનું ખાસ બેટિંગ અને ઠંડીથી રક્ષણ “બાપુ, મેં મારી ફરજ સારી રીતે બજાવી છે. અમારા સાથીઓ માટે ગરમ કપડાં હોય છે. કેટલીક વખત સાથે કારતૂસો અને અન્ય ગુમાવ્યાનું મને દુઃખ છે, પણ ધીરે ધીરે હું પરિસ્થિતિને સ્વીકારતો દારૂગોળો વગેરે વધારે લઈ શકાય એ માટે ખોરાક સામગ્રી ઓછી જાઉં છું. અને શ્રેષ્ઠ કામગીરી બજાવી છે.''
કરી નાખે. આપણા જવાનો માટે બરફમાં પહેરવાના ખાસ બૂટ સત્ય તો એ છે કે અમે અમને સોંપેલી જવાબદારીઓ કરતાં ઉપલબ્ધ નથી. હવે મોકલવાની શરૂઆત થશે. આપણા સંરક્ષણ ઘણા આગળ વધ્યા છીએ.'
પ્રધાન જ્યોર્જ ફર્નાન્ડીસના ખાસ આગ્રહને પરિણામે હિમાચ્છાદિત “અમે અમારા સૈનિકો પાસેથી ગજા ઉપરાંતનું કામ લીધું છે. પ્રદેશોમાં બંકરમાંથી નીકળીને ૧૦૦-૨૦૦ મીટરના વિસ્તારમાં તેઓ પણ સંજોગના તકાજાને માન આપીને પૂરા જોશમાં ઝૂમી ફરવાનું જવાનો માટે શક્ય બન્યું છે. તેમને ખાસ ડિઝાઈન કરેલાં રહ્યા છે.''
સ્કૂટર્સ આપવામાં આવ્યાં છે. હવે હેલિકોપ્ટરોનાં ઉડ્ડયનો પણ - “અમે હવે નવી રક્ષણ હરોળ માટેની ખાઈઓ ખોદી રહ્યા વધ્યાં છે અને ખાદ્યપદાર્થો અને અન્ય જરૂરિયાતો વધુ પ્રમાણમાં છીએ. હું પોતે પણ સૌની જોડે કામ કરું છું અને એટલે મારા બન્ને પહોંચાડવામાં આવે છે. હાથમાં છાલાં પડી ગયાં છે, પણ અહીં તો એકે એક હાથ કામમાં ભારતીય લશ્કરની વિશિષ્ટતા એ છે કે તેના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ, હોવો જોઈએ.''
કર્નલ અને મેજરની કક્ષાના અમલદારો, સામાન્ય સૈનિકોની જેમ કેટલી કપરી કામગીરી આ જુવાનોને માથે આવી છે તેનો જ પોતાનો ભાર પોતે જ ઉઠાવતા હોય છે. તેમને માટે જુદા પોર્ટર ખ્યાલ આપણને મુંબઈમાં સગવડભર્યા વાતાવરણમાં મહાલતાં મહાલતાં રાખવામાં આવતા નથી. ખોરાક પણ બધાનો સરખો જ હોય છે. ન જ આવે. સંજયને પહેલા તો ભરશિયાળામાં ત્રણ મહિના માટે આને કારણે તેમનો જુસ્સો અને ઉપરીઓ તેમ જ સૈન્ય પ્રત્યેની સિયાચીન ગ્લેસિયરના વિસ્તારમાં ૧૯,૫૦૦ ફૂટની ઊંચાઈએ વફાદારી ઉચ્ચતમ હોય છે. સંજયની ૧૧-રાજપૂતાના રાઈલ્સને ફરજ પર મોકલવામાં આવ્યો. ત્યાં પહોંચવું જ દુર્ગમ છે. રહેવાની મે મહિનાના છેલ્લા અઠવાડિયામાં સિયાચીન ગ્લેસિયરથી બટાલિક તો વાત જ ક્યાંથી થાય? કારણ કે, ત્યાંનું ઉષ્ણતામાન -૪૦ અંશ ઉપક્ષેત્રમાં ખસેડવામાં આવી. ઉદ્દેશ-૧૭,૫૦૦ ફૂટ ઊંચે તૂર્કોક સેન્ટિગ્રેડ છે. આપણા સૈનિકોને ત્યાં મોકલવા માટેનો ખાસ કોર્સ શિખર કબજે કરવાનો. અપાર ઠંડી, કબજે કર્યા પછી પણ પેટ્રોલિંગ હોય છે. પસંદગી પામ્યા પછી પ્રથમ તો તેમને ચંડીગઢથી લશ્કરી ના થઈ શકે. એક સાથે બે દુશમનોની સામે લડવાનું - હવામાન વિમાનમાં લેહ લઈ જવામાં આવ્યા. લેહથી ટ્રકમાં રોડ મારફતે બેઝ અને ઘૂસણખોરો. વાતાવરણ ધૂંધળું હોય અને દશ્ય ક્ષમતા ઓછી કેમ્પ સુધી. ત્યાર પછી ખરી કસોટી શરૂ થઈ અને તે હતી શરીરને હોય એવા સમયમાં જ આજુબાજુ પેટ્રોલિંગ કરી લેવાનું.
માર્ચ - ૨૦૧૯)
પ્રબુદ્ધજીવન
(૧૩).
