________________
મળ્યો,
'જૈન પરંપરાના પુનરુદ્ધારકો-૨૩ માનવમૂલ્ય, ધર્મનો આદર્શ અને આત્માની ઉન્નતિ પ્રેરતું શ્રેષ્ઠ સાહિત્યસર્જના જયભિખુ : ગુજરાતી જૈન સાહિત્યના વિરલ આલેખક!
આચાર્યશ્રી વાત્સલ્યદીપસૂરીશ્વરજી ઓગણીસમી અને વીસમી સદી ગુજરાતી સાહિત્ય માટે મળ્યા. યાદગાર બની રહી. આ સદીના સાહિત્ય સર્જકોએ જે સર્જન કર્યું તેમણે નાટકો પણ લખ્યાં છે. તેમની નવલકથાઓ પણ તે છે તે એકવીસમી સદીમાં પણ લોકપ્રિય છે.
સમયે ખૂબ વંચાઈ. તેમણે અનેક અખબારોમાં અનેક કૉલમ પણ ‘જયભિખ્ખ' ગુજરાતી સાહિત્યના વિરલ જૈન સાહિત્યકાર લખી. હતા. તેમની લોકપ્રિયતા દંતકથા સમાન હતી. બાલાભાઈ વીરચંદ જયભિખ્ખના લેખનનો આદર્શ માનવમૂલ્ય છે અને તે જ દેસાઈ – જયભિખ્ખું (૧૯૦૮-૧૯૬૯) અને તેમના ભાઈ રતિલાલ તેમની લોકપ્રિયતાનું રહસ્ય છે. તેમને અસંખ્ય મહાનુભાવોનો દીપચંદ દેસાઈ શિવપુરી પાઠશાળામાં જૈન શિક્ષકો ને મુનિવરો પ્રેમ પણ પ્રાપ્ત થયો. શારીરિક અસ્વસ્થતા, નબળી આંખો અને પાસે ભણીને તૈયાર થયા. તે પછી સાહિત્યના ક્ષેત્રે એમણે જે સમયે ડાયાબિટીસ હોવા છતાં તેમણે લેખનને પોતાનું જીવનકાર્ય બનાવી પદાર્પણ કર્યું ત્યારે સામાજિક, કૌટુંબિક અને આર્થિક પારાવાર દીધેલું. જૈન મુનિઓ અને જૈન શ્રેષ્ઠીઓનો સંપર્ક પણ તેમને મુશ્કેલીઓની વચમાં તેઓએ સાહિત્યનો પંથ પકડ્યો. જયભિખ્ખની પરિતોષ આપનારો હતો. શૈલી વીરરસ પોષક હતી અને માનવ મૂલ્યોને પ્રેરતી હતી. તેમનું પૂ. મારા ગુરુદેવ આચાર્યશ્રી દુર્લભસાગરસૂરીશ્વરજી મ.સા. જે ઘડતર થયેલું અને તેમના જે વિચારોમાં ચૂંટાયેલું તે સાહિત્ય સાથે તેમને અનન્ય સંબંધ હતો. મેં મારા નાનપણમાં દીક્ષા પૂર્વે દ્વારા અનોખી શૈલીમાં પ્રગટી નીકળ્યું અને તેને અપાર લોકપ્રેમ પૂ. મારા ગુરુમહારાજને અને જયભિખ્ખને આત્મીયતાપૂર્વક વાતો
કરતા સાંભળ્યા છે. પૂ. મારા ગુરુમહારાજ તે સમયે કાલ્પનિક જયભિખ્ખના જીવનનો પ્રારંભકાળ એ દેશની આઝાદીનો અધ્યાત્મ મહાવીર' અને “શ્રી મહાવીર જૈન ગીતા'નું પ્રકાશન સંક્રાન્તિ કાળ હતો. ગાંધીજીના આદર્શો, ટાગોર અને શરદબાબુનું કરાવી રહ્યા હતા. આ બન્ને ગ્રંથો યોગનિષ્ઠ આચાર્યશ્રી સાહિત્ય અને જૈનસાહિત્યની પરંપરા જયભિખ્ખું વિશેષ સ્વરૂપે બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજી મ.સા. એ પોતાના જીવનના અંતિમ સમયમાં સમજ્યા હતા. એ એક એવો સમય હતો જ્યારે માનવી પાસે લખેલા. તે સમયે તેનો વિવાદ થયો. ત્યારે જયભિખ્ખું બોલેલા : સગવડો ઓછી હતી, સાધનો ઓછાં હતાં, ભવિષ્યની કલ્પનાઓ “દુર્લભસાગરજી મહારાજ, આ ગ્રંથ પ્રગટ કરવા માટે તમે અડગ કેમ સાકાર થઈ શકે એની ખબર નહોતી. તેવા સમયે એ માનવીને રહેજો. જરૂર પડશે તો હું તમારા માટે નવો સમાજ ખડો કરીશ.' મનની શાંતિ, જીવનનો ઉત્કર્ષ અને આત્માની ઉર્ધ્વગતિ મેળવવામાં શ્રી દુર્લભસાગરસૂરિજી મહારાજે જયભિખ્ખને ખૂબ આગ્રહ જો કોઈ મદદ કરે તો તે સાહિત્યની શીતળછાયા જ હોઈ શકે અને કર્યો કે તમે શ્રી બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મહારાજનું બાળકો માટેનું એવું જ બન્યું. એ સંક્રાન્તિ સમયમાં માનવમૂલ્ય અને જૈનધર્મનો જીવનચરિત્ર લખો. જયભિખ્ખએ આંખનું ઑપરેશન કરાવ્યું હોવા આદર્શ જાળવીને જયભિખ્ખએ પોતાની શૈલીમાં જે લખ્યું તેમાં છતાં એક પ્રકરણ લખ્યું અને ત્યાં અચાનક તેમનું દુઃખદ નિધન નવીનતા હતી, રસિકતા હતી, ભાવુકતા હતી, વાચક વાંચે અને થયું! જો તે પુસ્તક લખાયું હોત તો જયભિખ્ખનું તે અંતિમ પુસ્તક ડોલે.
ગણાત. ત્યાર પછી તે પુસ્તક જયભિખ્ખના સુપુત્ર શ્રી કુમારપાળ જૈન કથાઓને ગુજરાતી સાહિત્યમાં અધિકાધિક લોકપ્રિય દેસાઈએ બાળકોના બુદ્ધિસાગરસૂરિજી'ના નામે લખ્યું અને અમારી કરવાનું કાર્ય જયભિખ્ખએ કર્યું છે. તેમણે કથાઓ, બાળકથાઓ, પ્રેરણાથી પ્રગટ થયું. આવી સરસ ભાવનાત્મક ઘટના જયભિખ્ખ નવલકથાઓ, જીવનચરિત્રો સ્વરૂપે લગભગ ૩૦૦ પુસ્તકો લખ્યા જીવનકથામાં લખવાની કેમ ભુલાઈ ગઈ હશે? છે. અધ્યાત્મજ્ઞાન પ્રસારક મંડળના આગ્રહથી એમણે યોગનિષ્ઠ વાર્તાનું અનોખું વિશ્વ છે. એ જીવનને ઘડી આપે છે, જીવનનું આચાર્ય શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરીશ્વરજીનું જીવન ચરિત્ર પણ લખ્યું ઉત્થાન કરે છે, જીવનને શ્રેષ્ઠ બનાવે છે. જૈનધર્મમાં રત્ન ભંડાર છે. એમ કહી શકાય કે અત્યાર સુધીના લખાયેલા સાધુઓ માટેના સમી અસંખ્ય કથાઓ છે. તે કથાઓને વિશિષ્ટ રીતે આલેખીને જીવન ચરિત્રોમાં તે સર્વશ્રેષ્ઠ છે. અધ્યાત્મ જ્ઞાન પ્રસારક મંડળે તે જયભિખ્ખએ લોકપ્રિય બનાવી દીધી. એમનો ચાહક વર્ગ એટલો સમયે સુવર્ણચંદ્રક અર્પણ કર્યો હતો. તેમને અનેક માન સન્માન વિશાળ હતો કે દેશ-વિદેશમાં ગુજરાતી વાંચનારો વાચક તેમના
પ્રqદ્ધજીવન
માર્ચ - ૨૦૧૯ )
