________________
મધુસૂદન વ્યાસના નમન અને જય જિનેન્દ્ર, હમણાંનો નવો પ્ર. નો અંક મળ્યો, ખૂબ જ આનંદ એ વાતનો છે કે માતા સરસ્વતીનાં ચિત્રોની શ્રેણી મુખપૃષ્ઠ ઉપર છપાતી રહે છે અને એ હારમાળામાં મારાં તમારાં જેવાં બીજા ભગિનીનું ચિત્ર-પેઈન્ટીંગ આ વખતે છપાયું છે. તેમનું રચેલું ‘મુંબઈ નગર' શીર્ષકનું કાવ્ય સંસ્કૃતાનુવાદ કરીને બિરદાવી પત્રિકામાં મુદ્રિત કરાવેલું. ઉપરાંત ‘અંતર્નાદ’નું શીર્ષકનો એમનો કાવ્યસંગ્રહ વાંચી એની ગ્રંથસમીક્ષા પણ કરેલી.
આપનું સ્મરણ તે દિવસે કરવાનું અન્ય એક નવું કારણ એ હતું કે જે કોલેજમાં મેં મુનિ વ્યાખ્યાન આપેલું તેવી ગાંભોઈની કોલેજમાં શ્રીમતી ડૉ. પિનલબેન દોશી આચાર્યારૂપે છે. તેમને નીચે મુજબના સ્થાને પ્રબુદ્ધ જીવનનો નમૂના પ્રત ગ્રાહક બનવા મોકલશો તો ચોક્કસ નવા ગ્રાહક બનશે તેવી શ્રદ્ધા છે. તેમણે મેગેઝિનનો આપના એડ્રેસનો મોબાઈલ ફોટો પણ પાડેલો.
'આપણે અસહિષ્ણુ થઈ ગયા છીએ' લેખ સાર્થક જણાયો તો 'યાત્રા ભીતરની' વિશેનો સમીક્ષા લેખ ગમ્યો.
પ્રાચાર્ય ડૉ. પિનલબેન દોશી, ગર્વમેન્ટ આર્ટ્સ કોમર્સ કોલેજ, મુ.પો. ગાંભોઈ, ગાંભોઈ હાઈ. કેમ્પસ, તા. હિંમતનગર, જિ. સાંબરકાંઠા, પિન-૩૮૩૦૩૦. ફોન : (૦૨૭૭૨) ૨૫૦૭૫૧ Email : govtmacgambhoi@gmail.com
મુંબઈથી સુરતની સાહિત્ય પરિષદમાં (અધિવેશનમાં આવ્યાનો અનુભવ પણ તમે તંત્રી લેખ રૂપે વ્યક્ત કરીને પ્રબુદ્ધ જીવનના ગ્રાહકોને સાહિત્ય અભિમુખ કરી શકો અથવા સાહિત્યિક અધિવેશનમાં વધુ સારું ભાષા-સાહિત્યની દૃષ્ટિએ શું થઈ શકે એના વિચારો મૂકી શકો. બાકી તો પ્રતિમાસ પત્રિકા માટે કેટલો બધો સમય તમે આપતાં હશો તે આશ્ચર્યનો વિષય છે. પરિવારમાં સૌ પ્રસન્ન હશે. મધુસૂદન એમ. વ્યાસ મો. ૯૪૨૭૬૯૩૫૫૪ | Emall : vyourm105étggmail.com
મારો સ્વભાવ લખવાનો છે, આપને મળતા અનેક પત્રો સાથે આનો પણ એ જ રીતે નીવેડો લાવશો એવી ખાતરી છે.
અરિહંત પદનો ઉલ્લેખ અરિહંત તરીકે વાચવામાં આવે છે નિયમિત લખતા કે નૂતન લેખકના લખાણમાં અરિહંત શબ્દ કોઈના ને કોઈના લેખમાં વંચાય છે.
અરિહંત શબ્દ સંસ્કૃત છે. બાકીના ૪ પદો પ્રાકૃત મૂળ અંગસૂત્રો ૧૧ અને ઉપાંગસૂત્ર ૧૨ પણ પ્રાકૃતમા છે. પરમાત્માએ દેશના પ્રાકૃત લોકભાષામાં આપેલ એ માગધી મગદની ભાષા જૈનોની
ભાષા.
જ્યારે સંશોધન થતું હોય છે અને જે કરતા હોય છે એમને નાનામાં નાના ગુણ કે દોષ, ઉમેરાયેલ કે ઘટાડેલની નોંધ લે છે, લેવાય છે, એમાં જ એની વિદ્વતા અંકાય છે અને એ
માર્ચ - ૨૦૧૯
સ્વાભાવિક છે,
સંસ્કૃત અરિહંત શબ્દની સંધિ છૂટી પાડીએ તો અર એટલે દુશ્મન અર્થ નીકળે, ખંત એટલે હણનાર-મારનાર. પરમાત્મા માટે દુશ્મનને મારનાર એમ કહેવાય? દુશ્મનને મારનારની વાત આવી એટલે કાગડાઓએ ટીકા કરવી શરૂ થઈ એથી બચવા આપણે કે અમે નૂતન પાસો મૂક્યો કામ ક્રોધ-લોભ-મોહ-માયા જેવા આત્માને લાગેલા દોષને હણે છે. મોટાભાગનો બચાવ બધાએ સ્વીકારી લીધો.
કોઈપણ વ્યક્તિ વિશેષણ આપવામાં આવે તેનો સાર ગણ બદલવા ન જોઈએ, પ્રથમ અંગ સૂત્ર આચારાંગ સૂત્રમાં પરમાત્મા માટે ખાસ વર્તમાન સ્વામી માટેના ચરિત્રમાં માહણ શબ્દપ્રયોગ કરવામાં આવેલ છે. આ પ્રાકૃત શબ્દનો અર્થ (મા) નહીં નકારવાચક હણ એટલે મારવું-હણવું નાશ કરવો એવો અર્થ સૂચવે છે. અહીં આપણે મારતા નથી એમ લેશું એક બાજુ દુશ્મનને હણનાર કો છો. એ જ વ્યક્તિ માટે બીજે સ્થળે (કોઈને) મારતા નથી. પરમાત્માનું જીવન જોઈશું તો આદ્રતા કરુગ્ણ મૈત્રી માધ્યસ્થથી ભરેલું છે. વિપરીત ઉપમા વિરુદ્ધ ઓળખ એક જ વ્યક્તિ દુશ્મનને હણનાર મારનાર અને એને જ માળ કોઈને મારતા નથી બંને વિશેષણ વિપરીત થાય છે.
આગમ સૂત્રોમાં પરમાત્મા માટે અરöત્તે શબ્દ વધુ પ્રચલિત છે. જે પ્રાકૃત શબ્દ છે. આગમ સૂત્રોમાં અમંતાનું આ પ્રમાણે નમસ્કાર સૂત્રનો પ્રથમ પદ છે.
અરાંત શબ્દનો અર્થ થાય છે અષ્ટ પ્રતિહાર્ય યુક્ત, દેવોના વંદનીય, પૂજનીય, યોગ્યતા પ્રાપ્ત જેવા અર્થ કહ્યા છે. મારા દેવ કોણ દુશ્મનને હક્કનાર અરિહંત કે જે દેવોથી વંદન પૂજન થાય છે તે અરહંત.
થોડા સમય પહેલાં ભારતના યુદ્ધજહાજો મનવારોમાં એક સબમરીનનો ઉમેરો થયો છે જેને અરિહંત નામ આપવામાં આવેલ છે એ નામ યોગ્ય છે કારણ કે એ દુશ્મનોનો સંહાર કરવા માટે જન્મી છે એ ઉદ્દેશ્ય સાથે નિર્માણ થયેલ છે.
પરમાત્મા દીક્ષા લે છે ત્યારે પચ્ચખાણ લે છે, જે જીવું ત્યાં સુધીના હોય છે. એ કરેમિભંતેમાં સાવજ્યું જોગ પચ્ચખામી પરમાત્માનો નિયમ પચ્ચખાણ તૂટે જો એ રાગદ્વેષ, ક્રોધ, માન જેવા દુશ્મનોને હણે તો સંદર્ભ જોયા વગર ગોટા વાળીએ છીએ.
આટલી રજૂઆત થયા પછી વાચકે નિર્ણય લેવાનો છે અરિહંત બોલવું કે અરાંત. અરિહંત સબમરીન છે. અરહંત બાર ગુણ સહિત દેવી દ્વારા પૂજ્ય અને વંદનીય છે. અન્ય ઉદાહરણ
(૧) હૈદ્રાબાદના સાલારજંગ મ્યુઝિયમમાં પ્રાચીન હસ્તલેખિત ક્લ્પસૂત્ર છે તેમાં નોત્રં સૂત્રમાં અરહંત તરીકે ઉલ્લેખ છે. (૨) મથુરા પાસેના કંકાલી ટીંબાના ઉત્ખલનમાં તીર્થંકરની
પ્રબુદ્ધ જીવન
૬૧
