________________ Registered with registar of Newspaper under RNI No. MAHBIL/2013/50453 - Postal Registration No. MCS/147/2019-21. WPP Licence No. MR/TECH/WPP-36/SOUTH/2019. & Published on 16th of Every Month & Posted on 16th of every month at Patrika Channel Sorting Office, Mumbai - 400 001. PAGE NO.72 PRABUDHH JEEVAN MARCH 2019. મણિબહેન ચંદુલાલ નાણાવટી : જેમના જીવન કાર્યોની સુગંધ આજેય મહેકે છે (ઇ.સ. 1905-2000) “ખાદી મંદિર મારી પ્રયોગશાળા છે બાંધવાને બદલે શક્તિનો અર્થ આપ્યો હતો. ચંદુભાઈ રૂપિયા ચાર લાખ જેવું માતબર અને આ રેંટિયો એ મારું પાઠ્યપુસ્તક છે!'' પોતાના આ ભગીરથ કાર્ય દ્વારા તેઓએ ટ્રસ્ટ મૂકી ગયા હતા. એમાંથી સ્ત્રી આ શબ્દો છે પૂ. મણિબાના. ખાદીમાતા એક ઉત્તમ આદર્શ પૂરો પાડ્યો છે. કેળવણીનો પ્રથમ વિચાર આવ્યો. પોતાના મણિબહેન ચંદુલાલ નાણાવટી અને તેમનું | બાપુની લાકડી બની મણિબાને ખભે પરિવાર સાથેની મસલત બાદ ગાંધીજી સામે લાડકું સંબોધન ‘મણિબા!' ગાંધીનિષ્ઠ અને હાથ મૂકીને ચાલતા બાપુની તસવીર વાત મૂકી ત્યારે તેમણે આવકારી અને પરમ રાષ્ટ્રીય સેવાની જ્યોત મણિબેનના જાણીતી છે. મણિબાના જીવનના મુખ્ય સ્વીકારી. વિલેપાર્લામાં ભગિની સેવા મંદિર નામથી ભાગ્યે જ કોઈ ગાંધીવાદી અજાણ ઘડવૈયા બાપુ અને પછી તેમના પતિ અને કુમારિકા સ્ત્રીમંડળનો પાયો બાપુના હોય. પાર્થિવ દેહના નષ્ટ પછી પણ તેમનાં ચંદુલાલ નાણાવટી, જેઓ શ્રી સયાજીરાવ હસ્તે જ નખાયો. આજે વિલેપાર્લામાં તેમના કાર્યોની સુગંધ આજેય મહેકે છે. ઇ.સ. ગાયકવાડના દાક્તર શ્રી બાલાભાઈ જીવંત સ્મારકરૂપે એસ.એન.ડી.ટી.ની ૨૦૦૪નું વર્ષ તેમનું જન્મશતાબ્દીનું વર્ષ નાણાવટીના સુપુત્ર. ચંદુભાઈ અથાગ સંલગ્ન કૉલેજ, મણિબહેન નાણાવટી હતું. મહેનત દ્વારા સ્વબળે આગળ આવ્યા અને મહિલા વિદ્યાલય પોતાનાં પ્રગતિનાં - .સ. 1905 થી ઇ.સ. 2000 પોતે રાષ્ટ્રસેવાના હિમાયતી હોવાને કારણે સોપાનો સર કરી રહી છે. સુધીના કાળના વિશાળ પટ ઉપર પોતાની પત્નીને ગાંધીજીની પિકેટિંગની ચળવળ કે જૈન ધર્મના સંસ્કારની અસર તેમના અમીટ પ્રેમપગલીઓ પાડી જનાર ખાદીફેરી, પ્રભાતફેરી કે અન્ય રાષ્ટ્રીય જીવન પર જોવા મળે છે. સંયુક્ત કુટુંબમાં જીવનયાત્રી. તેઓ નિષ્કામ સેવાનો અખંડ પ્રવૃત્તિઓમાં ભળવા ઉત્તેજન આપ્યું. તેમના નણંદનાં સંતાનોથી લઈ સર્વનું ધ્યાન રાખ્યું મહાયજ્ઞ હતા. સ્વરાજ માટે સત્યાગ્રહ, સ્ત્રી ઘરનું ભોંયતળિયું સત્યાગ્રહીઓના નિવાસ અને બીજી તરફ કુટુંબ સાથે સંસ્થાની શિક્ષણ દુષ્કાળરાહત કાર્ય, ગરીબ અને અને પ્રવૃત્તિ માટે આપી રખાયું હતું. તેમનું જવાબદારી સ્વીકારી. સામાજિક પ્રવૃત્તિઆદિવાસી પ્રજાના ઉત્કર્ષ માટે તળાવ ઘર સત્યાગ્રહની છાવણીમાં પલટાઈ ગયું જેલ જવાના પ્રસંગો વારંવાર બનતા. તેમની ખોદાવવું કે નહેરોની યોજના કરી આપવી કે હતું. બીજી તરફ મણીબાએ વિલેપાર્લેમાં નાની દીકરીના જન્મપૂર્વે આઠ-નવ માસ પછી આઝાદી સંગ્રામ માટે પોતાનું આવાસ ‘ખાદીમંદિર' માટે કઠોર તપ કર્યું હતું. આ જેટલી લાંબી મુદત તેમણે જેલમાં જ વિતાવી આપવું અને તેમને મદદ કરવી જેવાં અનેક સંસ્થાનો મુખ્ય આશય ખાદી પ્રચાર અને હતી. અને સ્ત્રીવર્ગમાં દૃષ્ટાંતરૂપ બની કાર્યો મણિબાએ કર્યા હતાં. પ્રજાની અસંખ્ય સ્ત્રી કાર્યકરોને તૈયાર કરવી. ૧૭મેં ગયાં. પતિના મૃત્યુ વખતે મોટા પુત્રની ઉંમર આંતરમર્મ શક્તિ જગાડનાર આ બા ઉપર વર્ષે લગ્ન અને ૩૫મે વર્ષે વૈધવ્ય પામનારે 12 વર્ષની હતી. કુટુંબની જવાબદારી બા ગાંધીજી, રવિશંકર મહારાજ, સ્વામી આનંદ પોતાના જાત અનુભવથી અનુભવ્યું કે ઉપર આવી પડી. પરંતુ ન તેઓ સામાજિક જેવી અનેક વિભૂતિઓને વિશ્વાસ હતો. બહેનોને ઇચ્છા પ્રમાણે કેળવણી મળતી નથી કાર્યમાંથી પાછાં હટયાં કે ન કૌટુંબિક પોતાના સ્ત્રીત્વને સંકુચિત માળખામાં એવા સંજોગોમાં પતિના અવસાન પછી, શ્રી જવાબદારીમાંથી. (વધુ માટે જુઓ અનુસંધાન પાનું 80) Postal Authority : If Undelivered Return To Sender At : 926, Parekh Market, 39, J.S.S. Rd., Opera House, Mumbai -400004. Printed & Published by: Pushpaben Chandrakant Parikh on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh & Published from 385, SVP Rd., Mumbai - 400004. Tel. 23820296 Printed at Rajesh Printery, 115, Pragati Industrial Estate, 316, N.M.Joshi Marg, Lower Parel (E), Mumbai - 400 011. Tel. 40032496 / 9867540524. Editor : Sejal M. Shah Temporary Add.: 926, Parekh Market, 39, J.S.S. Rd., Kennedy Bridge, Opera House, Mumbai -400004.
