Prabuddha Jivan 2019 01

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 5

બંધાય અને 5.
પરંપરાની જાગીર નથી. જેટલું ખોદો, જેટલું ઊંડે ઉતરો, જેટલા પડે છે અને એક તરફથી ટકોરા પડે, તો બીજી તરફ પણ સંભળાય. વલખા મારો, તમારા ખાલી હાથમાં થોડીક તિરાડો ઉભરાય છે. કોઈ વસ્તુને વિભાજવા દીવાલ બન્ને તરફ ન બંધાય, એક દિવાલ તેને હથેળી રેખા કહો કે નસીબની રેખા !
બંધાય અને તેની બે બાજુ, બન્ને તરફ વિભાજિત થઈ જાય છે. ઘણા લોકો હથેળીની રેખા જોઈને, મંજિલ નક્કી કરે છે, એકતા અને એકાંકી જુદાં છે. એકત્વ કેળવવાનું છે પણ બહુત્વને ઘણા લોકોની હથેળી તેમના કાર્યથી અંકાય છે. તમે તમારામાં ઊંડે પોતાનામાં આરોપીને. ઉતરી, તરસ છીપાવા માટે કોઈ કુવાના તળિયે ઊતર્યા છો? સૃષ્ટિના સૌંદર્યને પ્રેમ કરવાનો દાવો કરતો માણસ, ખરેખર
વડીલ મિત્ર, હેમંતભાઈ શાહ તેમના કાવ્યસંગ્રહ ‘ઇથાકા” પ્રેમ કરવાની યોગ્યતા કેળવી શક્યો છે ખરો? માં સંગ્રહિત એક કૃતિ ‘તળિયે' (પાના નં. ૩૭)માં કહે છે, તમે ઉલેચો છો તે કાંપ છે
ડુંગરના તળિયે બેસો, કંઈ જ બોલ્યા વગર, આ ઘોંઘાટને નીતર્યું પાણી તો તળિયે છે,
ઓગળવા દો. તમને અનુસરવાનું કહેતા અને તમને અનુસરતા હજુ ખોદો,
બંને અવાજોથી મુક્ત થઈ, પોતાના આત્માને પૂછો, કોઈ જ ખોદતાં ખોદતાં
અવાજ નહીં સંભળાય. કારણ આ જ સુધી બાહ્ય અવાજની કાદવ કે કાંપ પણ નીકળે.
મનમોહની એવી તો રાગમય, પ્રિય લાગતી હતી કે અંદરના પથરાય મળે
અવાજને મૂક કરી દીધો છે. બહુ વર્ષો પછી પ્રયત્ન કરી રહ્યા છો. પણ હજુ ઊંડે ઊડે
આ આંતર અવાજને સાંભળવાનો, સમય આપો, સ્થિર થાઓ, નીતર્યું પાણી છે તે નિશ્ચિત,
અઘરું છે, પણ જાત પર વિશ્વાસ કરો. તમે તમારા આત્મા પર એ પાણી તળે છે નક્કરભૂમિ.
વિશ્વાસ કરો. આપણે આજે માત્ર આવા કાંપને ઉલેચીને કેવા, ખભા લાવી તમારી આજુબાજુ જે અન્ય ચીસો સંભળાઈ રહી છે, તેને સંતુષ્ટ થઈ ફરી રહ્યા છીએ. પણ કાંપની નીચેનું પાણી, નીતર્યા પણ શાંત કરો. પણ તેની અવગણના ન કરો. દેશને સ્વતંત્રતા પાણી સુધી પહોંચવા માટે, કવિની જેમ નિરંતર ઉલેચવાનું છે. શું મળ્યા પછી આપણે સામુહિક સ્વપ્ન જોવાનું ભૂલી જ ગયા છીએ. ઉલેચવાનું છે, એ માટે કોઈ માર્ગદર્શિકા ન જ હોય. એ અંદરથી દેશના, સમાજના સ્વપ્નમાં પણ સ્વનું સ્વપ્ન હોય, તેમ વિચારવાનું ફૂટે અને જ્યાં સુધી ન છૂટે ત્યાં સુધી શબ્દોને ઓગાળતા રહેવું ભૂલી ગયા છીએ. જરા જાતને વિસ્તારો, સફળતા અને સમૃદ્ધિ પડે. કવિએ આપણને રસ્તો દર્શાવ્યો છે? ના, આ કવિનો મારગ “સ્વ” માટે જ હોય અને એ માટે મૂલ્ય, ધર્મ, પરંપરા, સંસ્કૃતિ કંઈ છે, પોતે પસંદ કરેલો અને એવા જ કોઈ મારગ પર, જ્યારે જ આવશ્યક નથી? આપણે માત્ર ઉત્સવપૂરતો જ એનો ઉપયોગ આપણે ચાલીએ, પોતાની સર્જકતા સાથે, ત્યારે જ પોતાનો કાંપ કરવાનો છે? એવી સંકીર્ણ બુદ્ધિવાળા, ભણેલા આપણે, સમજવાનું ઉલેચી શકાય, દરેકની નક્કરભૂમિ એકસરખા ઊંડાણ પર ન અને કેળવવાનું ભૂલી ગયા છે. હોય. એને પામવાની રીત ભલે જુદી, સમય-અંતર જુદાં, તરસ જો આ વિશે કોઈ શંકા જન્મ, તો વૃદ્ધાક્ષમમાં જઈને અથવા જુદી, આરત જુદી.
એકલા જીવતાં મા બાપના ઘરે જઈ, એકલતા અને સમૃદ્ધિનો અર્થ
પૂછી જુઓ તેઓ કહેશે કે અમે સમૃદ્ધિથી આ એકલતાં ખરીદી છે. ડુંગરનો નીચેનો ઘેરાવ મનુષ્યથી ભરાઈ ગયો છે, બધાને જ અમે સ્વપ્ન અને સફળતા આપી, આ પેઢીને પણ મનુષ્યત્વ અને જવું છે, ઉપર ચડવું છે, પહેલાં કોણ ચડશે અને જે એ રસ્તા પર ભાવ આપવાનું વિસરી ગયા. ચડશે, ત્યાં જ બધા ચડશે? બધા એ જ કેડીને, પોતાનો રસ્તો સમાજ વિસરી જાય પછી સુધરવાની તક મળતી નથી. આપણે બનાવશે, ના, એમ પણ નહી. દરેકની પોતપોતાની કેડી-મંજિલ. ભૂલી ગયા છે, સહિષ્ણુ થવાતું, બીજાના ભાવને, વિચારને, શક્તિને જુદાં રસ્તે જવું હોય તો બીજાના રસ્તાનો વિરોધ કરવાની જરૂર સૌજન્યતાથી સ્વીકારી શકતા નથી. દેશ એક ઘોંઘાટની પાછળ ખરી? આપણો પ્રેમ આટલો સંકુચિત કેમ છે? આપણે એક સાથે પોતાના સત્વને કયાંય વિસરી રહ્યો છે? તમારે જાતે વિચારવાનું અનેકને ન ચાહી શકીએ ? એક સાથે સંમાર્જન માટે સમભાવ, નથી, તમે જાતે બોલતા નથી, કોઈ પ્રભાવમાં વિહરો છો. તમે, ભલે ન કેળવી શકીએ પણ કમસે કમ પોતાની આજુબાજુના તમે નથી તમે બીજો પ્રભાવ છો! ના, આ તો કદી જ નહોતું વર્તુળને થોડું વિસ્તારીત કરીને સમાંતરને તો કેળવી જ શકીએ. જોઈતું! તમને સેવાકેન્દ્રો ઘણાં મળશે પણ માનવકેન્દ્રો, હુંફકેન્દ્રો પોતાની ઘરની દીવાલની બીજા તરફ પણ, મનુષ્ય જ રહે છે. નહી મળે. તમે પ્રયત્ન કરી જુઓ થોડા કેન્દ્રોને ભેગા કરવાનો, બીજી તરફથી દીવાલ અને આ દીવાલમાં અનેક સમાન તત્વો છે. તમને ખ્યાલ આવશે કે આ કેન્દ્રો નથી. પોત-પોતાના અસ્તિત્વની જ્યારે એક તરફ બાકોરું પડે, ત્યારે બંને તરફથી દિવાલ નબળી ધજા છે અને પોતાની રંગીન ધજાને ઉદિશામાં લઈ જવાની દોડ
જાન્યુઆરી - ૨૦૧૯)
પ્રબુદ્ધજીવન