________________
મોટું પ્રદાન એટલે Look & earn સંસ્કારધામ. નાનાં બાળકોના મનમાં જૈન ધર્મના સંસ્કારો ઘૂંટાય, જીવનશૈલી સાત્વિક બને એ માટે નમ્રમુનિની પ્રેરણાથી દેશ અને વિદેશમાં ૧૦૦થી વધારે Look & Learn નામનાં સંસ્કાર કેન્દ્રો ખૂલ્યાં છે. મારી દૃષ્ટિએ કોઈ પણ જૈન સાધુએ અત્યાર સુધીના જૈન ધર્મના ઈતિહાસમાં આવું પગલું ભર્યું નથી. મોટી ઉંમરના જૈન શ્રાવકોને પ્રવચનોની એટલી જરૂર નથી જેટલી નાનાં બાળકોને છે. દેશ અને કાળ ખૂબ જ વિપરીત છે. આવા કપરા સમયમાં બાળકોના મનમાં જૈન ધર્મના, માનવતાના સંસ્કારો અને સદ્ગુણો ખીલશે તો એ મોટામાં મોટી સેવા છે.
એમની પ્રેરણાથી સુખી જૈન કુટુંબના નવયુવાન અને નવયુવતીઓ દ્વારા “અહંમ યુવા સેવા ગ્રુપ' શરૂ થયું કે જે નોટબુક વિતરણ આદિ સમાજોપયોગી પ્રવૃત્તિ કરે છે એ પ્રશંસનીય છે. આ જ ગ્રુપ દ્વારા 'અહંમ આહાર' નામની વ્યવસ્થા ચાલે છે કે જેમાં દરરોજ જ્ઞાતિના ભેદભાવ વિના ભૂખ્યાજનોને કુડપેકેટ આપવામાં આવે છે. ઘાટકોપર અને કાંદિવલીમાં આ સેવા ચાલે છે. ડાયાલિસિસ કે જે ખૂબ જ મોંઘું છે એને માટે રાહતના દરે ને જરૂર હોય તો નિઃશુલ્ક વ્યવસ્થા પણ એમની પ્રેરણાથી થઈ રહી છે. છ જણા બેસી શકે અને જેમાં બધા ધર્મોના મંત્રો ગૂંજતા હોય એવી શબવાહિની કે જેનું નામ ‘પરમયાત્રા’ રાખ્યું છે એ પણ એમની પ્રેરણાથી શરૂ થઈ છે. એમણે આત્મસાધના, સેવા અને સમાજોપયોગી પ્રવૃત્તિઓ સરળતાથી થઈ શકે એ માટે પારસધામ, પાવનધામ અને પરમધામનું નિર્માણ કર્યું છે. મોર્ડન ટેકનૉલૉજીનો ઉપયોગ કર્યો છે જેથી ભગવાન મહાવીરથી શરૂ થયેલી આ ૨૫૦ વર્ષની પરંપરા આવા કપરા સમયમાં પણ ટકી રહે, વિકસી રહે અને સલામત રહે, સમૃદ્ધ બને. એમનું પણ બહુ મોટું પ્રદાન છે.
અત્યારની પરિસ્થિતિ ખૂબ જ નાજુક છે. સંદેશવ્યવહારની અને વાહનવ્યવહારની ક્રાંતિને કારણે વિશ્વ એક ગામડા જેવું બની ગયું છે. મોટાભાગનો જૈન સમાજ શિક્ષિત અને આર્થિક રીતે સમૃદ્ધ છે. એની અસર એની જીવનશૈલી ઉપર પડી છે.
આજે મોટાં શહેરોમાં મોટાભાગની આર્થિક રીતે સમૃદ્ધ, પરિણીત કે અપરિણીત, જોબ ન કરતી, યુવાન જૈન કન્યાઓનો સમય વોટ્સઍપમાં, સેલફોન પર વાતચીત કરવામાં, શોપિંગમાં, મિત્રો સાથે રેસ્ટોરન્ટમાં જવામાં વપરાય છે. રાતે સૂવાનું મોટું પરિણામે સવારે ઊઠવાનું પણ મોડું થતું જાય છે. ઘરમાં રસોઈયો, ઘરઘાટી, ડ્રાઈવર હોય છે. એમને રસોઈ બનાવવામાં રસ રહ્યો નથી. હોટલનું ખાવાનું ચલણ વધી ગયું છે. શિક્ષિત હોવા છતાં ઋતુ પ્રમાણેના આહારના નિયમોનું એમને ભાન નથી, શીખવાની ઈચ્છા પણ નથી. વિખ્યાત ડાયેટીશિયન ઋચિતા દિવેકર કહે છે કે આપો આહાર Seasonal, Regional, Traditional હોવો જોઈએ.
૨૬
Regional એટલે પંજાબમાં પરોઠા ખવાય અને ચેન્નાઈમાં ઈડલી ખવાય! Traditional એટલે આપણી દાદીઓ અને નાનીઓ ખાતી હતી એ ખોરાક આપણે ખાવો જોઈએ. યુવતીઓને દાદીઓ અને નાનીઓ ખાતી હતી એ ખોરાક ખાવામાં બિલકુલ રસ નથી. યુવતીઓમાં દારૂના સેવનનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે. જો પાર્ટીમાં દારૂ પીઓ તો જ મોર્ડન ગણાઓ એવો ખયાલ પ્રવર્તી રહ્યો છે. આપણે વિચારવું જોઈએ કે આપણા કુટુંબોમાં જૈન ધર્મની પરંપરા ટકી રહી એમાં સ્ત્રીઓનું મોટું પ્રદાન છે. પુરુષ કદાચ અવળે માર્ગે ગયો હશે પણ સ્ત્રીઓએ ઘરને સાચવ્યું છે. સંતાનોમાં સંસ્કારની, સદાચારની અને ધર્મની જ્યોત પ્રજ્વલિત રહે એ માટે સ્ત્રીઓએ મોટો ફાળો આપ્યો છે. પંડિત સુખલાલજી કહે કે બીજી કોઈ પણ બાબતમાં જૈનો કદાચ પાછળ રહે પણ જો તપની પરીક્ષા ખાસ કરીને ઉપવાસ અને આયંબિલની પરીક્ષા લેવામાં આવે તો આખી દુનિયામાં પહેલે નંબરે જૈન સ્ત્રીઓ જ આવવાની.
કચ્છી ભાષામાં બાજરાના રોટલા કે ઘઉંની રોટલી માટે માની’ શબ્દ વપરાય છે અને કહેવાય છે કે ‘માની’ તો મીઠી જ હોય! ‘માની' એટલે માના હાથની. આ બે શબ્દોનો પહેલો અને છેલ્લો અક્ષર મળીને માની' શબ્દો બન્યો છે. આજના સમયમાં ખેદ સાથે કહેવું પડે છે કે મોટા ભાગના આર્થિક રીતે સમૃદ્ધ જૈન કુટુંબોમાં લગભગ ૮ વર્ષ કે એથી નાની ઉંમરનાઓએ ‘માની’ ખાધી હોતી નથી. રસોઈયાના હાથની રસોઈ અને ખવડાવવાવાળી નોકરાણી બાઈ! જેણે ‘માની’ ખાધી નથી એની પાસેથી માની ચાકરીની અપેક્ષા કેવી રીતે રખાય?
પુષ્ટિમાર્ગી મરજાદી વૈષ્ણવોમાં આજે પણ ઠાકોરજીને ચડાવવાનો ભોગ ઘરની સ્ત્રીઓએ જ બનાવવો પડે છે અને નહાયા વગર રસોડામાં જવાય નહીં અન્યથા રસોઈ અભડાઈ જાય એવી ધાર્મિક માન્યતાને કારણે આજે પણ સ્ત્રીઓએ વહેલા ઊઠી નહાઈને પછી જ રસોડામાં જવું પડે છે. સ્ત્રીઓ વહેલી ઊઠે અને રસોઈ બનાવવામાં રસ લેતી રહે એ માટે ધર્મને નામે વૈષ્ણવ પરંપરામાં કેવું સુંદર આયોજન થયું છે!
મારી દષ્ટિએ હવે મહાસતીજીઓએ આગળ આવવું પડશે. યુવતીઓની શિબિરો ગોઠવીને એમની જીવનશૈલી આરોગ્યપ્રદ, સંસ્કારપ્રદ અને વ્યસનવિમુક્ત બનાવવી પડશે. એમને તુચર્યા અને દિનચર્યાની સમજણ આપવી પડશે. રસોઈ બનાવવી એ ઉતરતું કામ નથી એ સમજાવવું પડશે. જો મહાસતીજીઓ આગળ આવીને આ કાર્ય કરશે તો આ યુગમાં જૈન ધર્મ માટે એમનું મોટું પ્રદાન ગણાશે.
ક્રિશ્ચિયન ધર્મ ઉપર પણ જૈનાચાર્યોને કારણે ખૂબ જ પ્રભાવ પડ્યો હતો. જિસસે પેલેન્સ્ટાઈનમાં ૪૦ દિવસના ઉપવાસ કર્યા હતા એવો ઉલ્લેખ મળે છે. જર્મન વિદ્વાન જાજક્સના મતે પાલિતાણાનું અપભ્રંશ પેલેન્સ્ટાઈન છે. જિસસે પાલિતાણામાં જાન્યુઆરી - ૨૦૧૯
પ્રબુદ્ધ જીવન
