________________
કહે છે : “મૃત્યુ તો નિન્દ્રા જેવું છે. તમારા વિકાસ માટે આવશ્યક “અહં ઓગળી જાય છે. બહદ આરણ્યક ઉપનિષદની શ્રેષ્ઠ પ્રભુ બાબત છે. જ્યારે આ પાર્થિવ શરીર કામ કરવા અયોગ્ય બની જાય પ્રાર્થના છે : “અસતો મા સત્ ગમય તમસો મા જ્યોતિર્ગમયી છે ત્યારે પ્રભુ (રૂદ્ર) તેને લઈ જાય છે.' મૃત્યુ સમયે કોઇ દુઃખ થતું મૃત્યોર્મામૃત ગમયી ૐ શાંતિ : શાંતિઃ શાંતિઃl પ્રભુ, તું મને નથી. અજ્ઞાની લોકોએ મૃત્યુ વિશે વિચિત્ર ભયો ઊભા કર્યા છે. અસત્યોમાંથી સત્યમાં લઈ જા, (અજ્ઞાનરૂપી) અંધકારમાંથી આપણા પૂર્વજન્મનાં અધૂરાં કાર્યો (કર્મો) પૂરાં કરવાં મૃત્યુ એક (જ્ઞાનરૂપી) પ્રકાશમાં લઈ જા, મૃત્યુમાંથી (અમૃતસમ) અમરત્વમાં દ્વાર છે. આપણે તો ફક્ત સત્કાર્યો કરવાં, પ્રભુ સ્મરણ કરવું, સારા લઈ જા.' આ પ્રાર્થના કંઠસ્થ કરવી અને સૂતા પહેલાં રટી જવી. સાત્વિક વિચારો કરવા. આપણી સાથે આ જ ભાથું છે જે સાથે હરિ ૐ. આવશે. પ્રભુએ મૃત્યુનો માર્ગ સૌ માટે સરખો રાખ્યો છે - રાજા હોય કે રસ્તે જતો ભિખારી અંતે તો તેને અગ્નિમાં કે માટીમાં
૫૧, શિલાલેખ ડુપ્લેક્ષ, અરૂણોદય સર્કલ પાસે, સમાવાનું છે. મૃત્યુ એ રાજમાર્ગ છે. - સમાજવાદ, માનવનું
અલકાપુરી, વડોદરા - ૩૯૦૦૦૭. જ્ઞાન સંવાદ
ડૉ. પાર્વતીબેન બિરાણી પ્રશ્ન પૂછનાર : શ્રી અનિલભાઈ શાહ
દેવો દેવીઓ સાથે મૈથુન સેવન કરે છે. બે પ્રશ્ન - (૧) અશરીરી ઉત્તર આપનાર : વિદ્વાનશ્રી પાર્વતીબહેન બિરાણી
આત્માએ કેવી રીતે મૈથુન સેવન કરે? (૨) શું દેવો પણ મનુષ્ય માનનીય શ્રી અનિલભાઈ
અને તિર્યંચની જેમ કામભોગથી મુક્ત નથી? સાદર પ્રણામ
જ.૩ : (૧) દેવોને ત્રણ પ્રકારના શરીર છે વૈકિય. તૈજસ આપના જ્ઞાન-સંવાદ' વિભાગ માટેના પ્રશ્નોના જવાબ અને કાશ્મણ એટલે તેઓ અશરીરી નથી. આપવામાં વિલંબ થયો એ માટે ક્ષમાપ્રાર્થી છું. આપની જિજ્ઞાસા માટે (૨) દેવોને બે વેદ છે સ્ત્રીવેદ અને પુરૂષ વેદ તેમ જ મૈથુન ધન્યવાદ.
સંજ્ઞા પણ છે માટે તેઓ પણ કામભોગથી મુક્ત નથી કામભોગથી પ્ર.૧ : જીવ એકવાર નિગોદમાંથી પંચેંદ્રિયપણું પામે પછી મુક્ત થવા અવેદી બનવું પડે જે મનુષ્યગતિમાં ૯ મા ગુણસ્થાને ફરીથી નિગોદમાં ગતિ થાય ખરી?
શક્ય બને છે. મૈથુન સંજ્ઞાનું અસ્તિત્વ ૧ થી ૬ ગુણસ્થાન સુધી જ.૧ : હા, થઈ શકે એના કર્મબંધ પર આધાર છે ફરીથી હોય છે. કોઈમાં સામગ્રી અધિક મળવાથી પ્રવૃત્તિરૂપે હોય છે. નિગોદમાં જવા યોગ્ય કર્મ બંધાય તો નિગોદમાં જઈ શકે છે. કોઈમાં સત્તારૂપે હોય છે અર્થાતુ બધાને પ્રવૃત્તિ રૂપે હોય એ જરૂરી
પ્ર.૨ : ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં મહાવીર વાણીનો સંગ્રહ છે છતાં નથી તેથી બધા દેવો મૈથુન સેવન કરે જ એ પણ જરૂરી નથી. પણ તેનો સમાવેશ દ્વાદશાંગીમાં કેમ નહિ?
એમને કામભોગથી મુક્ત છે એમ પણ ન માની શકાય. જ.૨ : જૈન આગમોનું વર્ગીકરણ અનેક પ્રકારે છે સૌથી પ્ર.૪: તેરાપથી જૈનોના કોઈ ઉપાશ્રય જોવામાં નથી આવ્યા પ્રાચીન વર્ગીકરણ અનુસાર આગમ બે વર્ગોમાં વિભક્ત છે. અંગ તો તેઓ ક્યા ઉતરતા હશે? પ્રવિષ્ટ અને અંગબાહ્ય શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર ગણધર કૃત નથી જ.૪: તમે ક્યા ક્ષેત્રની વાત કરો છો? જે ક્ષેત્રમાં એમના માટે અંગ બાહ્ય માનવામાં આવે છે. જે ગણધરકૃત હોય એને ચાતુર્માસ થતા હોય ત્યાં તેમના ઉપાશ્રય હોય છે. જે તરફ એમનું અંગપ્રવિષ્ટ માનવામાં આવે છે. અંગપ્રવિષ્ટમાં ૧૨ અંગ છે એ વિચરણ હોય અર્થાતુ એમના વિચરણ ક્ષેત્રમાં ઉપાશ્રય હોય છે. ગણધરકત છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂદ ગણધરસ્કૃત ન હોવાથી દ્વાદશાંગીમાં (પ્રાયઃ રાજસ્થાનમાં વધારે વિચરણ છે) બાકી મુંબઈમાં પણ સ્થાન નથી. દ્વાદશાંગીની રચના તીર્થકર ગણધરોને ત્રિપદી આપે તેરાપંથી ભવન કાંદિવલી, ઘાટકોપર આદિ ક્ષેત્રમાં છે. જ્યાં એ ત્યારે જ થઈ જાય છે. ત્રિપદી માતૃકાપદ કહેવાય છે. જેમ માહેશ્વરના ચાતુર્માસ કરી શકે અથવા સ્થિરતા કરી શકે એટલે કે ઉતરી શકે. ૧૪ સૂત્રોમાંથી પાણિનીઋષિએ આખા વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ સમજવું પ્ર.૫ : દિગંબર જૈન સાધ્વી વિષે માહિતી આપવા વિનંતી. હોય તો અંગ્રેજીના ૨૬ મૂળાક્ષર છે તેમાથી આખી અંગ્રેજી ભાષા જ.૫ : દિગંબર જૈન સાધ્વીને આર્થિકા કહેવામાં આવે છે તે ઉત્પન્ન થઈ તેથી ૨૬ અક્ષર માતૃકાપદ કહેવાય એમ ત્રિપદીમાંથી મુનિઓની જેમ દિગંબરત્વ ધારણ નથી કરી શકતી. તેથી એક ૧૬ ઉદ્ભવેલ દ્વાદશાંગી માતૃકાપદની દેન છે. જે પ્રભુની પ્રથમ દેશનામાં હાથની સફેદ સાડી પહેરે છે તથા બેસીને જ કરપાત્રમાં આહાર જ રચાઈ જાય છે. જ્યારે શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર તો પ્રભુની અંતિમ કરે છે. બાકીની ચર્ચા મુનિઓ જેવી જ હોય છે. આર્થિકાઓ માટે દેશના છે માટે દ્વાદશાંગીમાં ન ગણી શકાય.
વૃક્ષમૂળ, આતાપના યોગ, અભાવકાશ વગેરે વિશેષ યોગ નિષિદ્ધ પ્ર.૩: તત્ત્વાર્થસૂત્રમાં જણાવ્યું છે કે ૧૨માં દેવલોક સુધીના છે. આર્થિકાઓને ઉપચારથી મહાવતી કહેવામાં આવે છે એ
જાન્યુઆરી - ૨૦૧૯
પ્રબુદ્ધqs
