Nyayakumudchandra Part 2

Author(s): Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 515

प्रवचनप्र० का 0 76 ] निक्षेपनिरूपणम् सर्वे पदार्थाः, तथापि जीवपदार्थविषयविशेषप्ररूपकाणि जीवस्थानगुणस्थानमार्गणास्थानानि / एवं प्रमाणनयनिक्षेपानुयोगैः सर्वान् पदार्थानधिगम्य पुरुषतत्त्वं जीवस्थानगुणस्थानमार्गणास्थानः दृढतरमवबुद्ध्य प्रवृद्धाभिनिवेशात्मकसम्यग्दर्शनः तपसा निर्जीर्णकर्मा सर्वकर्मविनिर्मुक्तः बाधारहितमव्यवच्छिन्नमनन्तमतीन्द्रियं सुखमृच्छति आत्मा / नेहि गुणविनाशात् जडः गुणगुणिविनाशात् / शून्यः, भोग्यविरहात्तदभोक्ता, तथाधिगमाभावात् तद्धाधासंभवाच / शरीरादिकं धर्मि ज्ञानावरणादिस्वरूपं न भवति साध्यताऽस्य तत्सत्यपि ज्ञानोदयसंभवात् / ___ अयं शास्त्रस्य कर्ताऽध्येता वा आत्मा सुखमृच्छति सुखमयो भवति / किं विशिष्टः सन् ? इत्याह-'विमुक्तः' इति / विशेषेण मुक्तः सकलकारिकार्थ: ाथः- कर्मविवर्जितः। विमुक्तोऽपि कथम्भूतः सन्नसौ स्यात् इत्याह- 10 तपोनिर्जीर्णकर्मा इति / तपसा यथाख्यातचारित्रलक्षणेन निर्जीर्णानि निर्मूलोन्मीलितानि कर्माणि येनासौ तथोक्तः / पुनरपि कथम्भूतः सन्नसौ विमुक्तः स्यात् इत्याह-'जीवस्थान' इत्यादि / प्रत्येकं चतुर्दशभिः जीवस्थानैः गुणस्थानः मार्गणास्थानैश्च तत्त्ववित् जीवादिस्वरूपवित् / पुनरपि किंविशिष्टः सन्नसौ विमुक्तः स्यात् ? इत्याह-'विवृद्ध' इत्यादि / विशेषेण वृद्धं क्षायिकरूपतया परम- 15 प्रकर्ष प्राप्तम् अभिनिवेशनं सम्यग्दर्शनं यस्य स तथोक्तः / 'विवृद्धाभिनिवेसू०७ / “से किं तं अणुगमे ? नवविहे पण्णत्ते / तं जहा-संतपय परूवणया, दव्वपमाणं च, खित्त, फसणा य, कालोय, अंतरं, भाग, भाव, अप्पाबहुं चेव ।"-अनु० सू०८० / 'सत्संख्याक्षेत्रस्पर्शनकालान्तरभावाल्पबहुत्वैश्च ।"-तत्त्वार्थसू० 128 (1) "सुहमा बादरकाया ते खलु पज्जत्तया अपज्जत्ता / एईदिया दु जीवा जिणेहि कहिया चदवियप्या // पज्जत्तापज्जत्ता विय होति विगलिंदिया दु छब्भेया। पज्जत्तापज्जत्ता सण्णि असण्णी य सेसा दू।"-मला. पर्या० गा०१५२-५३। गो० जी० गा० 72 / कर्मग्र० 4 / 2 / (2) मिच्छादिटठी सासादणो य मिस्सो असंजदो चेव / देसविरदो पमत्तो अपमत्तो तह य णायब्वो॥ एत्तो अपुव्वकरणो अणियटटी सहमसंपराओ य। उवसंतखीणमोहो सजोगकेवलिजिणो अजोगी य ॥"-मला० पर्या. गा० 154-55 / छक्खंडा० सू०९-२३ / गो० जी० गा० 9-10 / कर्मग्र० / / (3) 'गड इंदिए काए जोगे वेदे कसाए णाणे संजमे दंसणे लेस्सा भविय सम्मत्त सण्णि आहारए चेदि ।"छक्खंडा० स०४। “गइ इंदिये च काये जोगे वेदे कसाय णाणे य / संजम दंसण लेस्सा भविया सम्मत्त सण्णि आहारे॥"-मूलाचारपर्या० गा० 156 / गो० जी० गा० 141 / कर्मग्र०४।९। (4) "अव्वावाहमणिंदियमणोवमं पुण्णपावणिम्मुक्कं / पूणरागमणविरहियं णिच्चं अचलं अणालम्बं॥" -नियम० गा० 177 / “शिवमजरमरुजमक्षयमव्याबाधं विशोकभयशंकम् / काष्ठागतसुखविद्याविभवं विमलं भजन्ति दर्शनपूताः ॥"-रत्नक० श्लो० 40 / सर्वार्थसि० 101 / तत्त्वानु० श्लो० 242 / (5) तूलना-"आत्मलाभं विदुर्मोक्षं जीवस्यान्तर्मलक्षयात् / नाभावं नाप्यचैतन्यं न चैत्यन्यमनर्थकम॥" -सिद्धिवि०, टी० पृ० 384 / यश० उ० पृ० 280 / "स्वरूपावस्थितिः पुंसस्तदा प्रक्षीणकर्मणः / नाभावो नाप्यचैतन्यं न चैतन्यमनर्थकम् ॥"-तत्त्वानु० श्लो० 234 / 1-शाद् गुणगुणि-ज०वि०। 2 अस्य शा-ब०। मुक्तोऽपि श्र०14 निर्जीणानिर्मलो-आ० / 5-कर्षप्राप्तं श्र०। 51