Book Title: Nyayakumudchandra Part 2
Author(s): Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti
View full book text
________________ लघीयस्त्रयालङ्कारे न्यायकुमुदचन्द्रे [7. निक्षेपपरि० भावात् / "श्रूयन्ते हि अनन्ताः सामायिकमात्रसंसिद्धाः” [तत्त्वार्थभा० सम्बन्ध का० 27(?) ] यदि च स्त्रीणां यथा वादाद्यतिशयाः तपोविभवजन्मानो नै संभवन्ति तथा मोक्षोपि न स्यात् ; तदा आगमे तदतिशयाभाववत् मोक्षाभावोऽध्युच्येत / न ह्यस्य परिशेषणे किञ्चिन्निबन्धनं पश्यामः / अथ स्त्रीणां वैषलक्षणपरिग्रहसद्भावान्न मोक्षः; तर्हि मोक्षार्थित्वात् किन्न तत् ताभिः परित्यज्यते ? न खलु वस्त्रं प्राणाः, तेऽपि हि मुक्त्यर्थिना परित्यज्यन्ते किं पुनर्न वस्त्रम् ? अथ “नो कैप्पइ णिग्गथीए अचेलाए होतए' [कल्पसू० 5 / 20 ] इत्यागमविरोधः तस्याः तत्परित्यागे; तर्हि प्रतिलेखनवत् मुक्त्यङ्गमेव तत्स्यात् / यथैव हि सर्वज्ञैः मोक्षमार्गप्रणायकैः उपदिष्टं प्रतिलेखनं मुक्त्यङ्गं भवति न पुनः परिग्रहः तथा वस्त्रम10 प्यविशेषात् / यदि च धर्मसाधनानां सूत्रविहितानां परिग्रहत्वं स्यात् तदा पिण्डौषधि शय्यादीनामपि वस्त्रवत् परिग्रहत्वं स्यात् तथा च तदुपायिनां मोक्षाभावः स्यात् / सत्यपि वस्त्रे मोक्षाभ्युपगमे गृहिणां कुतो न मोक्षः इति चेत् ? ममत्वसद्भावात् / नहि गृही वस्त्रे ममत्वरहितः / ममत्वमेव च परिग्रहः / सति हि ममत्वे नग्नोऽपि परिग्रहवान् भवति / आर्यिकायाश्च ममत्वाभावाद् उपसर्गाद्यासक्तमिव अम्बरमपरिग्रहः / नहि यतेरपि 15 ग्रामं गृहं वा प्रविशत: कर्म नोकर्म च आददानस्य अपरिग्रहत्वे अममत्वादन्यत् शरणमस्ति / ___ अथ वस्त्रे जन्तूत्पत्तेः हिंसासद्भावतः चारित्रस्यैवाऽसंभवात् कथं मोक्षप्राप्तिः ? तन्न; प्रमादाभावे हिंसाऽनुपपत्तेः / प्रमादो हि हिंसा / “प्रमत्तयोगात् प्राणव्यपरोपणं हिंसा" [तत्त्वार्थसू० 7 / 63] इत्यभिधानात् / अन्यथा पिण्डौषधिशय्यादौ यतेरपि हिंसकत्वं स्यात् / अहंदुक्तेन यत्नेन सञ्चरतोऽस्य प्रमादाभावादहिंसकत्वे आर्यिकाया (1) "श्रूयन्ते चानन्ताः सामायिकमात्रपदसिद्धाः"-तत्त्वार्थभा० / “अनन्ताः सामायिकमात्रसिद्धा इति वचनात्"-राजवा० पृ० 10 / (2) “यदि वस्त्रादविमुक्तिः; त्यजेत्तद्, अथ न कल्पते हातुम् / उत्सङ्गप्रतिलेखनवदन्यथा देशको दृष्येत। त्यागे सर्वत्यागो ग्रहणेऽल्पो दोष इत्युपादेशि / वस्त्रं गुरुणाऽऽर्याणां परिग्रहोऽपीति चुत्यादौ / यत्संयमोपकाराय वर्तते प्रोक्तमेतदुपकरणम् / / धर्मस्य हि तत्साधनमतोऽन्यदधिकरणमाहाहन ॥"-स्त्रीमु० श्लो०१०-१२। रत्नाकराव० 757 / षड्द० बृह० श्लो० 52 / (3) वस्त्रम्। (4) प्राणा अपि। (5) “नो कप्पइ निग्गन्थीए अचेलियाए होत्तए"-कल्पसू। न कल्प्यते निर्ग्रन्थ्या अचेलया भवितुम् / (6) "विहियं सुए च्चिय जओ धरेज्ज तिहि कारणेहिं वत्थं ति / तेणं चिय तदवस्सं निरतिसएणं धरे अव्वं // जिणकप्पाजोग्गाणं हीकच्छुपरीसहाजओऽवस्सं / हीलज्ज त्ति व सो संजमो तदत्थं विसेसेणं॥" -विशेषा० गा० 2602-3 / सन्मति० टी० पृ० 748 / (7) 'मूर्छा परिग्रहः"-तत्त्वार्थसू० 7.17 // "मुच्छा परिग्गहो वुत्तो"-दश० 6 / 21 / (8) “संसक्तौ सत्यापि चोदितयत्नेन परिहरत्यार्या / हिंसावती पुमानिव न जन्तुमालाकुले लोके ॥"-स्त्रीमु० श्लो० 15 / “प्राणातिपातपरिणामाभावात्" -शास्त्रवा० यशो० पृ० 427 B. 1 श्रूयते हि ब०, श्र० / 2 सामयिकमात्र-आ०। 8 न सन्ति आ०, ब०। 4-णां च वस्त्रश्र०।। पुनर्नच वस्त्रं श्र०। 6 कंपदि ब०, श्र०।ा होताए ब०, श्र०। एतदन्तर्गत: पाठो नास्ति श्र०। 8 अम्बरमविग्रहः आ019-था हि पि-श्र०1 10 अहंदक्तयत्नेन श्र०। 11 आर्यिकायामपि आ०।

Page Navigation
1 ... 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634