Nyayakumudchandra Part 2

Author(s): Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 581

प्रवचनप्र० का०७६ स्त्रीमुक्तिवादः 867 स्यात् / नचाकारणाऽव्यापकस्य निवृत्तौ अकार्यव्याप्यस्य निवृत्तिः अतिप्रसङ्गात् , अतः सन्दिग्धविपक्षव्यावृत्तिकमिदं साधनम् / चरमदेहैः निश्चितव्यभिचारश्च; ते हि तेनैव जन्मना मुक्तिभाजो न सप्तमपृथिवीं गच्छन्ति अथ च मुच्यन्ते / किञ्च, विषमगतयोप्यधस्तात् उपरिष्टात्तुल्यमासहस्रारं गच्छन्ति च तिर्यश्चः तदधोगत्यूनताऽहेतुः / नहि अधोगतौ स्त्रीपुंसयोरंतुल्यं सामर्थ्यमिति सुगतावपि अतु- 5 ल्यत्वं युक्तम् ; अशुभपरिणामस्य शुभपरिणामं प्रत्यहेतुत्वात् / तथाहि- जगखगचतुप्पात्सर्पजलचराणां विषमाऽधोगतिः-भुजगानां सं(नामसं)ज्ञिनां प्रथमायाम् , खगानां तृतीयायाम् ; चतुष्पदा पञ्चम्याम् , सर्पाणां षष्ठ्याम् , जलचराणां सप्तम्यामधोभूमौ उत्पादात् , शुभगतिस्तु समा सर्वेषामेवैषां सहस्रारान्तस्योपरि उत्पादस्य संभवात् / न च वादादिलब्ध्यभावात्तासां मोक्षाभावः; 'इत्थमेव मोक्षः' इति नियमा- 10 (1) विषमगतयोप्यधस्तादुपरिष्टात्तुल्यमासहस्रारम् / गच्छन्ति च तिर्यञ्चस्तदधोगत्यूनताऽहतुः ॥"-स्त्रीमु० श्लो० 6 / “अपि च भुजपरिसर्पाः द्वितीयामेव पृथिवीं यावद् गच्छन्ति न परतः परपृथिवींगमनहेतुतथारूपमनोवीर्यपरिणत्यभावात्, तृतीयां यावत् पक्षिणः, चतुर्थी चतुष्पदाः, पञ्चमीमुरगाः, अथ च सर्वेप्यूर्ध्वमुत्कर्षतः सहस्रारं यावद् गच्छन्ति / तत्राधोगतिविषये मनोवीर्यपरिगतिवैषम्यदर्शनादूर्ध्वगतावपि च न तद्वैषम्यम् ।"-प्रज्ञा० मलय० पृ० 21 A. / नन्दि० मलय०. पृ० 133 A. / षड्द० बृह० श्लो०५२। शास्त्रवा० यशो० 10 428 B. युक्तिप्र० पृ० 115 / (2) "प्रथमायामसंज्ञिन उत्पद्यन्ते प्रथमद्वितीययोः सरीसृपाः तिसृषु पक्षिणः चतसृषूरगाः पंचसु सिंहाः षट्सु स्त्रियाः सप्तसु मत्स्यमनुष्याः"-राजवा० पृ० 118 / “अमण-सरिसपविहंगम-फणि-सिंहित्थीण-मच्छमणुवाणं / पढमादिषु उप्पत्ती अडवारादो दु दोण्णि वारोत्ति ॥"-त्रिलोकसा० गा० 205 / “असन्नी खलु पढम, दुच्चं च सरीसवा तइय पक्खी। सीहा जंति चउत्थिं उरगा पुण पंचमि पुढवि / छठ्ठि च इत्थिआओ मच्छा मणुया य सत्तमि पुढवि / एसो परमुववाओ बोधव्वो नरयपुढवीसु ॥"-बृहत्स० गा० 284-85 / त्रैलोक्यदी० गा० 253 / (3) "तैर्यग्योनेषु असंज्ञिनः पर्याप्ताः पंचेन्द्रियाः संख्येयवर्षायुषः अल्पशुभपरिणामवशेन पुण्यबन्धमनुभूय भवनवासिषु व्यन्तरेषु चोत्पद्यन्ते / त एव संज्ञिनो मिथ्यादृष्टयः सासादनसम्यग्दृष्टयश्चासहस्रारादूत्पद्यन्ते त एव सम्यग्द ष्टयः सौधर्मादिषु अच्युतान्तेषु जायन्ते ।"-राजवा० पृ० 169 / “पंचिदियतिरियाणं उववाओक्कोसओ सहस्सारे"-बृहत्सं० गा० 164 / (4) “वादादिविकुर्वणत्वादिलब्धिविरहे श्रुते कनीयसि च / . जिनकल्पमनःपर्यवविरहेऽपि न सिद्धिविरहोस्ति // वादादिलब्ध्यभाववदभविष्यद् यदि च सिद्धयभावोऽपि / तासामवारयिष्यद् यथैव जम्बूयुगादारात् ।”-स्त्रीमु० श्लो० 7-8 / प्रज्ञा० मलय० पृ० 21 A. | रत्नाकराव० 7 / 57 / “नापि वादादिलब्धिरहितत्वेन; मूककेवलिभिर्व्यभिचारात् / ". -बड़द० बृह० श्लो० 52 / "माषतुषादीनां लब्धिविशेषहेतुसंयमाभावेऽपि मोक्षहेतुतच्छवणात, क्षायोपशमिकलब्धिविरहेऽपि क्षायिकलब्धेरप्रतिघातात् ।"-शास्त्रवा० यशो० पृ० 427 B. / 1-व्याप्यनिवृ-ब० / 2-गति न ता हेतुः ब०,-तिन्यूनताऽहेतुः श्र०। 3-रतुल्यसाम-आ० / 4 शुभगतावपि ब०, श्र० / 5 भुजगानां प्रथमायां आ०, श्र०, भुजगानां संज्ञिनां प्रथमायां ब०, पू० 10 / 6 प्रथमायां संजिनां द्वितीयायां खगानां तृतीयायाम् भुजगानां चतुर्थ्यां चतुष्पदानां पञ्चम्याम स्त्रीणां षष्ठयां जलचराणां ब०, प्रथमायां खगानां तृतीयायां चतुष्पदानां पंचभ्यां सर्पाणां षष्ठयाम्, जलचराणां त्रुटितायां पू० प्रतौ। 7 उपपावस्य श्र०।