Nyayakumudchandra Part 2

Author(s): Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 579

प्रवचन१० का० 76 ] स्त्रीमुक्तिवादः 865 ____ यदप्युक्तम्- 'भुञ्जानोऽसौ गणधरदेवैरपि न दृश्यते' इत्यदि; तत्रादर्शने किं कारणम्बहलतमःपैटलाच्छादितत्वम् , काण्डपटाद्यावृतत्वम् , विद्याविशेषेण स्वस्य तिरोधानम् , अन्यजनातिशायी माहात्म्यविशेषो वा ? तत्राद्यपक्षोऽनुपपन्नः; तदेहदीप्त्या तमःपटलस्य निर्मूलोन्मूलितत्वात् / काण्डपटाद्यावृताय च तस्मै कथं भिक्षा दीयेत ? विद्याविशेषाभ्युपगमे चास्य विद्याधरादिवत् निम्रन्थताविरोधः / अथ अन्यजनातिशायी माहात्म्य- 6 विशेषः कश्चित्तस्येष्यते येन भुञ्जानो नाऽवलोक्यते इति; ननु अन्यजनातिशायी भोजनामावलक्षण एवाऽतिशयः अस्य इष्यताम् तस्यैव प्रमाणोपपन्नत्वात् / ततो भगवतोऽनन्तचतुष्टयलाभलक्षणां जीवन्मुक्तिमिच्छता अनन्तसौख्यमेष्टव्यम् / तदिष्टौ च च भुक्तथभावोऽभ्युपगन्तव्यः तमन्तरेणास्य अनन्तसौख्यानुपपत्तेः प्रतिपादितत्वात् इति // छ / तल्लक्षणा च मुक्तिः पुंस एव न स्त्रियाः; तस्याः नपुंसकवत्तदयोग्यत्वात् , तन्मुक्तिप्रसाधकप्रमाणासंभवाच्च / . नन्विदमस्ति तत्प्रसाधकं प्रमाणम्-अस्ति स्त्रीणां निर्वाणम् अँविकलकारणत्वात् स्लीनिर्वाणवादे सितप- पुंवत् / निर्वाणस्य हि कारणं रत्नत्रयम् , “सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्राणि टानां शाकटायनस्य मोक्षमार्गः'' [तत्त्वार्थसू० 1 / 1] इत्यभिधानात् / तच्च स्त्रीषु विद्यते; 15 च पूर्वपक्षः- तथाहि-सर्वज्ञोक्तार्थानाम् ‘इदमित्थमेव' इति श्रद्धानं सम्यग्दर्शनम् , यथावदवगमः सम्यग्ज्ञानम् , तदुक्तव्रतस्य यथावदनुष्ठानं सम्यक्चारित्रम् , एतद्रत्नत्रयम् / एतच्च स्त्रीषु सिद्ध्यत् सर्वकर्मविप्रमोक्षलक्षणं मोक्षं साधयति / नहि स्त्रीषु रत्नत्रयस्य केनचिद्विरोधोऽस्ति यतोऽविकलकारणत्वासिद्धिः स्यात् / (1) 10 855 पं० 13 / (2) "तत्रादर्शनेऽयुक्तसेवित्वादेकान्तमाश्रित्य भुङ क्ते इति कारणम्, बहलान्धकारस्थितभोजनं वा, विद्याविशेषेण स्वस्य तिरोधानं वा?"-प्रमेयक० 10 307 / "तत्र तु प्रच्छन्नभुक्तौ मायास्थानं दैन्यवृत्तिः अन्येऽपि पिण्डशुद्धिकथिताः बहवो दोषाः ।"-प्रव० टी० प०२९। (3) "तहि परमौदारिकशरीरत्वाद भक्तिरेव नास्त्ययमेवातिशयः किन्न भवति ।"-प्रव० टो० पृ० 29 / (4) "अस्ति स्त्रीनिर्वाणं पुंवत् यदविकलहेतुकं स्त्रीषु / न विरुध्यति हि रत्नत्रयसंपद् निर्वृतेर्हेतुः ।।"-स्त्रीमु० श्लो०२ / सन्मति० टी० पृ०७५२ / एतदर्थम् उत्तराध्ययनस्य पाइयटीकापि विलोकनीया / "इत्थीलिङ्गसिद्धा-सम्यग्दर्शनादीनि पुरुषाणामिव स्त्रीणामप्यविकलानि दृश्यन्ते तथाहि....."-प्रज्ञा० मलय० पृ. 20 A. / नन्दि० मलय०१० 131 B. / रत्नाकराव०७५७ / षड्द० बह० इलो० 52 / “यथोक्तं यापनीयतन्त्रे-णो खलु इत्थी अजीवो, ण यावि.अभब्वा, ण यावि दंसणविरोहिणी, णो अमाणुसा, णो अणारिउप्पत्ती, णो असंखेज्जाउया, णो अइकूरमई, णो ण उवसन्तमोहा, णो ण सुद्धाचारा, णो असुद्धबोंदी, णो ववसायवज्जिया, णो अपुव्वकरणविरोहिणी, णो णवगुणठाणरहिया, णो अजोगा लद्धीए, णो अकल्लाणभायणं ति कहं न उत्तमधम्मसाहिगत्ति।"-ललितवि० पृ०५७ B. / शास्त्रवा० यशो० पृ० 429 B. / . 1-पटलसंछादितत्वम् श्र०। 2 दीयते ब० / -षाभ्युपगमाच्चास्य ब०। 4 यथार्थावगमः ब०। 5 तदुक्तस्य यथावद-आ०, तदुक्तं व्रतस्य ब०। 6-विप्रमोक्षणं मोक्षं आ० /