Nyayakumudchandra Part 2

Author(s): Mahendramuni
Publisher: Manikchand Digambar Jain Granthamala Samiti

Page 569

प्रवचनप्र० का० 76] केवलिकवलाहारविचारः सङ्गतम् ; अवधिज्ञानिभिः परमर्षिभिरनेकान्तात् , ते हि सकलं त्रैलोक्यं पश्यन्ति अथ च भुञ्जते, एवं केवल्यपि / इन्द्रियविषये एव हि अन्तरायो नान्यत्र, अन्यथा छद्मस्थावस्थायामप्यन्तरायः स्यात् , भगवता तदापि अवधिज्ञानेन अशेषवस्तुसाक्षात्करणात् / न च भुक्तौ जिह्वारसप्राप्तेः केवलिनो मतिज्ञानानुषङ्गः; यतो न इन्द्रियविषयसम्बन्धमात्रेण मतिज्ञानं भवति / किं तर्हि ? तत्सम्बन्धे मतिज्ञानावरणक्षयोपशमे च / सति / एतच्च प्रक्षीणाशेषावरणे केवलिनि नास्ति इति न तज्ज्ञानानुषङ्गः, अन्यथा श्रोत्रादीन्द्रियाणां दिव्यतूर्यादिरवेण गणधरदेवादिरूपेण सुगन्धिकुसुमधूंपवासादिगन्धेन मरुत्सिंहासनस्पर्शेन सम्बन्धेऽपि मतिज्ञानमनुषज्येत / ___सं च भगवान् पूर्वाहे अपराह्ने च पादोनप्रहरं धर्मोपदेशनाकाल एव सिंहासनाधिरूढ आस्ते, शेषदिनं तु दिव्यस्थाने देवच्छन्दकाभिधाने गणधरदेवान्विहाय अन्य- 10 मनुष्यतिरश्चामगोचरे ईशानदिशायां समवशरणीयद्वितीयप्राकाराभ्यन्तरवर्त्तिनि गत्वा पल्यके आसने वा यथा सुखमास्ते / तत्र च गणधरदेवैरानीतमाहारं सकलदोषशुद्धं ज्ञात्वा क्षुद्वेदनोदये गृह्णाति / ते च 'आहारं तदीयहस्ते निक्षिप्तं पश्यन्ति, कथमसौ भुङ्क्ते' इत्येतत्तु न पश्यन्ति, मनुष्यतिरश्चां सर्वज्ञाहारनी(नि)हाराणामगोचरत्वात् इति॥छ।। अत्र प्रतिविधीयते / यत्तावदुक्तम्-'आहारवेद्यादिकर्मोदयलक्षणबाह्याभ्यान्तर- 15 कवलाहारनिरसनपुर- कारणसद्भावात् क्षुदुदये सति अविकलकारणा भगवतो भुक्तिर्भस्सरं केवलिनः नोंक- वत्येव' इत्यादि; तदसमीचीनम् ; येतः तत्सद्भावात्तदुदये केवलिनि मीहारप्रसाधनमू- आहारमात्रं प्रसाध्येत कवलाहारो वा ? प्रथमपक्षे सिद्धसाधनम् ; (1) "इन्द्रिय विषयप्राप्तौ यदभिनिबोधप्रसञ्जनं भुक्तौ। तच्छब्दगन्धरूपस्पर्शप्राप्त्या प्रतिव्यढम ।।"-केवलिभ० श्लो० 33 / स्या० र०पू० 480 / "रासनं च मतिज्ञानमाहारेण भवेद्यदि / घ्राणीयं स्यात्तदा पुष्पघाणतर्पणयोगतः ॥"-द्वात्रिं० 30 / 21 / (२)"पूर्वद्वारेण समवसरणे प्रविशत्यथ। प्रदक्षिणीकृत्य पूर्वसिंहासने निषीदति / पादपीठन्यस्तपादः कृततीर्थनमस्कृतिः। विधत्तं देशनां स्वामी गम्भीरमधुरध्वनिः ।"-काललोक० 30 / 31-32 / (3) "प्राकारस्य द्वितीयस्यान्तरे चोत्तरपूर्वतः / देवच्छन्दं विचक्रस्ते स्वामिविश्रामहेतवे ॥"-त्रिषष्ठि०१।३।४४४, 679 / 'इत्थं बलिविधौ पुणे जिना: प्रथमवप्रतः। अवतीर्य द्वितीयस्य वप्रस्यैशानकोणके। देवच्छंदमागत्य सुखं तिष्ठन्ति नाकिभिः।"काललोक० 3068-69 / "तथाहि स भगवान् पूर्वाह्ने अपराले च पादोनप्रहरं यावत् धर्मोपदेशकाल एव सिंहासनाधिरूढ आस्ते, शेषं तु दिनं देवच्छन्दकनाम्नि दिव्यस्थाने यथासुखं गमयति / तत्र च गणधरदेवैरानीतमाहारं निखिलदोषविशुद्धं विज्ञाय क्षुद्वेदनोदये गृह्णाति / आहारं च तदीयपाणिपल्लवन्यस्तं मांसचक्षुषः पश्यन्ति, कथमसौ भुङ्क्ते इत्येतत्तु न पश्यन्ति,सर्वज्ञाहारनिहारयोर्मासचक्षुषामगोचरत्वात्।" -स्या० 2010 469 / (4) 10852 पं०१। (5) "अत्र किमाहारमात्रं प्रसाध्यते कवलाहारो वा?"-रत्नक० टी० पृ० 5 / प्रमेयक० पृ० 300 / लोक० 30 आस्ते, विज्ञान 1 परममहर्षिभिरमहर्षिभिर-ब० / 2-धूमवासादि-ब०। 8 पूर्वाह्न च पादोन-आ०, ब० / 4 अस्ति ब०। / तत्र गणधर-आ०। 6 तद्भावात्त-ब० /