________________
નવતત્વ પ્રકરણ | ગાથા-૧-૨
મોક્ષના બે ઉપાયો છે : (૧) સંવર અને (૨) નિર્જરા. (૧) મોક્ષના અર્થી જીવો સંવર અને નિર્જરાના અર્થી બને તો તેની પ્રાપ્તિમાં યત્ન કરીને મોક્ષરૂપ ફળને પામે.
સંપૂર્ણ કર્મક્ષયરૂપ મોક્ષ છે. અને મોક્ષ એ જીવની સ્વભાવભૂત અવસ્થા છે; કેમ કે જીવ સર્વકર્મરહિત બને છે, ત્યારે કર્મકૃત સર્વ વિકૃતિઓ જાય છે. તેથી જીવની સ્વભાવભૂત અવસ્થા પ્રગટે છે અને મુક્તઅવસ્થામાં કર્મકૃત સર્વ વિકૃતિઓ નહિ હોવાથી મુક્ત આત્મામાં પૂર્ણજ્ઞાન છે, પૂર્ણ સુખ છે. આથી જ જીવ માટે મોક્ષ ઉપાદેય છે અને મોક્ષને ઉદ્દેશીને ઉપદેશની સર્વ પ્રવૃત્તિ છે. માટે મોક્ષનું પારમાર્થિક સ્વરૂપ શું છે, તે બતાવવું આવશ્યક છે, જેથી મોક્ષના સ્વરૂપને જાણીને જીવો મોક્ષના અર્થી બને અને આત્મહિત સાધી શકે. તેથી મોક્ષને તત્ત્વરૂપે સ્વીકારીને નવ તત્ત્વમાં તેનો સંગ્રહ કર્યો છે.
આ રીતે જીવ નવે તત્ત્વોના જ્ઞાનની ઉપયોગિતા જાણીને, નવતત્ત્વોમાં સ્થિર શ્રદ્ધા કરે તો મોક્ષનો અર્થ બને અને આત્માનું કલ્યાણ કરી શકે. આવા અવતરણિકા :
નવતત્વના અવાંતરભેદો કેટલા છે ? તેની સંખ્યા બતાવે છે – ગાથા :
चउदस चउदस बायालीसा, बासी अ हुंति बायाला । सत्तावनं बारस, चउ नव भेया कमेणेसिं ।।२।।
ગાથાર્થ :
ચૌદ, ચોદ, બેંતાલીસ, વ્યાસી, બેંતાલીસ, સત્તાવન, બાર, ચાર અને નવ ક્રમસર આમના=નવતત્ત્વના ભેદો છે. રિયા ભાવાર્થ :
નવતત્ત્વોનો કંઈક સ્પષ્ટ બોધ કરાવવા અર્થે નવતત્ત્વોના અવાંતર ભેદો કેટલી સંખ્યામાં છે તે પ્રસ્તુત ગાથામાં બતાવે છે, જેનું વિસ્તારથી વર્ણન આગળની ગાથામાં કરશે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
