________________
૪૪
નવતત્ત્વ પ્રકરણ | ગાથા-૧૧, ૧૨-૧૩
ગલન થાય. પુદ્ગલના બનેલા સ્કંધોમાં નવા નવા પરમાણુનું પૂરણ થતું હોય છે, અને તે કંધોમાંથી કેટલાક પરમાણુનું ગલન પણ થતું હોય છે. તેથી પૂરણ અને ગલનના સ્વભાવવાળાં પુદ્ગલો છે, અને પરમાણુ કોઈક સ્કંધમાંથી જુદો થઈને ગલનના સ્વભાવવાળો હોય છે અને પરમાણુ કોઈક સ્કંધ સાથે સંલગ્ન થાય ત્યારે તે પૂરણના સ્વભાવવાળો હોય છે, પરંતુ સ્વતંત્ર રીતે પરમાણુ પડેલો હોય ત્યારે તે પરમાણુમાંથી કોઈ વસ્તુનું ગલન કે પૂરણ થતું નથી.
વળી, કયણુક અર્થાત્ બે પરમાણુઓના સ્કંધનું અન્ય સ્કંધો સાથે સંલગ્ન ન થતું હોય, કે અન્ય પરમાણુ વર્તમાનમાં તેની સાથે પૂરણ ન પામતા હોય, કે અન્ય કોઈ પરમાણુ તે દ્વચક્ષુકમાંથી ગલન ન પામતો હોય તો તે કચણુકમાં પૂરણ-ગલનની ક્રિયા વર્તમાનમાં પ્રાપ્ત નથી, તોપણ તે યણુકમાં ક્યારેક અન્ય પરમાણુ સંલગ્ન થાય છે, ત્યારે પૂરણ ક્રિયા થાય છે અને તે યણુકમાંથી કોઈક પરમાણુ છૂટો પડે ત્યારે ગલનક્રિયા પણ થાય છે. આ રીતે ઉપર ઉપરના સ્કંધોમાં પણ યથાયોગ્ય પૂરણ-ગલનની ક્રિયા જાણવી, અને ચક્ષુથી દેખાતા જે પુલો છે તે સર્વ અનંત પરમાણુના કંધો છે, અને તેમાં સતત પૂરણ-ગલનની ક્રિયા ચાલુ જ હોય છે, અર્થાત્ કેટલાક પરમાણુ આદિ તે પુદ્ગલમાં પ્રવેશ પામતા હોય છે તો કેટલાક પરમાણુ આદિ તે પુદ્ગલમાંથી છૂટા પણ થતા હોય છે. તેથી દેખાતા સર્વ કંધોમાં પૂરણ-ગલન ક્રિયા સતત ચાલુ હોય છે. જ્યારે પુગલ સિવાય ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય કે જીવ દ્રવ્ય તે સર્વમાં પૂરણ-ગલન ક્રિયા નથી, પરંતુ તે સર્વ દ્રવ્યો અખંડ સ્વતંત્ર દ્રવ્યો છે. ફક્ત ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય અને આકાશાસ્તિકાય આ ત્રણે એક એક દ્રવ્ય છે અને અખંડ દ્રવ્ય છે, અને જીવ દ્રવ્ય અનંતા છે અને દરેક જીવ અસંખ્યાત આત્મપ્રદેશયુક્ત એક અખંડ દ્રવ્ય છે. ૧૧ અવતરણિકા :
ગાથા-૯-૧૦માં પાંચ અજીવ દ્રવ્યો બતાવ્યાં. તેમાં કાળ શું છે તે બતાવતાં પૂર્વે એક મુહૂર્તમાં આવલિકારૂપ કાળની સંખ્યા કેટલી છે તે બતાવે છે –
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
