________________
નવતત્વ પ્રકરણ / ગાથા-૩૬
૧૨૧
(iii) સમ્યવૈયાવચ્ચ તપ :- આચાર્ય આદિ દશ વિષયક વૈયાવચ્ચની પ્રવૃત્તિને આશ્રયીને વૈયાવચ્ચ તપ દશ પ્રકારે છે.
(૧) આચાર્યની વૈયાવચ્ચ, (૨) ઉપાધ્યાયની વૈયાવચ્ચ, (૩) તપસ્વીની વૈયાવચ્ચ, (૪) શૈક્ષની વૈયાવચ્ચ, (૫) ગ્લાનની વૈયાવચ્ચ, (૯) ગણની વૈયાવચ્ચ, (૭) કુલની વૈયાવચ્ચ, (૮) સંઘની વૈયાવચ્ચ, (૯) સાધુની વૈયાવચ્ચ, (૧૦) સમનોજ્ઞ સાધુની વૈયાવચ્ચ.
(iv) સમ્યક્રસ્વાધ્યાય ત૫:- વાચના, પૃચ્છના, અનુપ્રેક્ષા, આમ્નાય=પરાવર્તના અને ધર્મોપદેશ એ પાંચ પ્રકારનો સ્વાધ્યાય તપ છે. વાચના=શિષ્યને ભણાવવું તે, પૃચ્છના=ગ્રંથના અર્થનું પૂછવું તે, અનુપ્રેક્ષાઋગ્રંથ અને અર્થનો મન દ્વારા અભ્યાસ આમ્નાય=ઘોષથી વિશુદ્ધ પરાવર્તના=ઉદાત્ત, અનુદાત્ત આદિથી પરિશુદ્ધ એવું જે સૂત્ર-અર્થનું પરાવર્તન તે આમ્નાય.
ધર્મોપદેશ=અર્થનો ઉપદેશ. (v) સમ્યવ્યત્સર્ગ તપ - વ્યુત્સર્ગઃત્યાગ. બે પ્રકારનો છે : (૧) બાહ્ય અને (૨) અભ્યતર.
(૧) સાધુને અશુદ્ધ અન્ન-પાન આદિની પ્રાપ્તિ થઈ હોય તો વિધિપૂર્વક તેને પરઠવે તેને બાહ્ય વ્યુત્સર્ગ કહેવાય.
(૨) શરીરનો કે કષાયનો વ્યુત્સર્ગ તે અત્યંતર વ્યુત્સર્ગ છે. અંતકાળે અનશનથી કાયાને વોસિરાવે તે શરીરનો વ્યુત્સર્ગ છે, અને ક્રોધાદિ કષાયો સંસારના પરિભ્રમણના હેતુ છે. તેથી મન-વચન અને કાયાથી કૃત, કારિત અને અનુમતિના ભેદથી તેનો જે ત્યાગ કરવો તે કષાયોનો વ્યુત્સર્ગ છે. (vi) સમ્યગુ ધ્યાન તપઉત્તમસંદનનસ્થાન્તિનિરોધો ધ્યાનમ્ (તત્ત્વાર્થસૂત્ર 1. ૨, સૂ. ર૭)
ઉત્તમ સંઘયણવાળા જીવોને=પ્રથમ ચાર સંઘયણવાળા જીવોને એક આલંબનમાં ચિંતાનો નિરોધ=ચિંતવનનો નિરોધ એ ધ્યાન છે. ll૩ાા
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
