________________
નવતત્ત્વ પ્રકરણ | ગાથા-પ૧
૧૫૧
ગાથાર્થ -
જે જીવાદિ નવ પદાર્થોને જાણે છે, તેને સમ્યક્ત થાય છે. અજાણ હોવા છતાં પણ જીવ નવતત્વના પરમાર્થને સ્પર્શે તેવા અર્થનો અજાણ હોવા છતાં પણ, ભાવથી શ્રદ્ધા કરનાર જીવને સમ્યત્ત્વ હોય છે. પ૧II ભાવાર્થ :
પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં જીવાદિ નવ પદાર્થો પ્રારંભિક બોધ માટે ઉપયોગી થાય તે રીતે બતાવેલ છે, તેથી તેટલા વર્ણન માત્રથી નવ તત્ત્વોનું યથાર્થ જ્ઞાન થઈ જાય તેવો નિયમ નથી. છતાં જે જીવોને આ નવ તત્ત્વોનો તે પ્રકારે પણ બોધ થયો છે કે જેથી પોતાના પરિણામરૂપે વર્તતા આશ્રવના ભાવો કે સંવરના ભાવો તે સમ્યક્ રીતે જાણી શકે, અને તે જાણીને નવે તત્ત્વોના બોધથી કઈ રીતે પ્રવૃત્તિ કરવાથી હિત થશે અને કઈ રીતે પ્રવૃત્તિ કરવાથી અહિત થશે, તેનું યોજન કરી શકે, તેવા જીવોને નવ તત્ત્વનું ભાવથી શ્રદ્ધાપૂર્વકનું જ્ઞાન છે, અને તેવા જીવોને નવ તત્ત્વના તે જ્ઞાનથી સમ્યક્ત થાય છે.
જેમ ઘટાદિ ઘણા પદાર્થો પડ્યા હોય, અને કોઈ બાળકને આ ઘટ છે, આ પટ છે ઇત્યાદિ રૂપે બોધ કરાવવામાં આવે, છતાં જ્યાં સુધી તેનો તેવો બોધ સ્પષ્ટ ન હોય કે જેથી તે વસ્તુમાંથી ઘટ લાવવાનું કહેવામાં આવે ત્યારે સર્વ વસ્તુઓથી પૃથક્ ઘટને ગ્રહણ કરીને તેને લાવી શકે, ત્યાં સુધી તેને ઘટાદિ પદાર્થોનું યથાર્થ જ્ઞાન નથી.
તેમ જે જીવોએ શાસ્ત્રોથી નવે તત્ત્વોનું શબ્દો દ્વારા જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરેલું હોય, તોપણ તે તત્ત્વનો યથાસ્થાને વિનિયોગ કરીને હિતમાં પ્રવૃત્તિ કઈ રીતે કરવી અને અહિતથી નિવૃત્તિ કઈ રીતે કરવી, તે પ્રકારે યોજન કરી શકે નહિ, ત્યાં સુધી નવ તત્ત્વ વિષયક તેને પરમાર્થથી બોધ નથી. માટે નવ તત્ત્વના જ્ઞાનથી સમ્યક્ત તે જીવમાં નથી તેમ નક્કી થાય છે.
ગાથાના પૂર્વાર્ધમાં કહ્યું કે જેને નવતત્ત્વનું જ્ઞાન છે તેને સમ્યક્ત છે. તેથી નવતત્ત્વના જ્ઞાન વગરના જીવોમાં સમ્યક્ત નથી, તેવો અર્થ પ્રાપ્ત થાય. તેના નિવારણ માટે ગાથાના ઉત્તરાર્ધથી કહે છે કે જેઓ નવતત્ત્વને જાણતા નથી,
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
