________________
મુનિજીવનની બાળપોથી-૬
૧૮૧ સવાલ : જે લોકોને જૂઠું બોલવાની પ્રતિજ્ઞા હોય છે તેમને જૈનશાસ્ત્રોની દ્રષ્ટિથી જૂઠું બોલાવવું કે જૂઠું બોલતાનું અનુમોદન કરવું તે પણ એટલું જ ત્યાજ્ય ગણાય છે. આ જ નિયમથી જેને ઉપવાસ કરવારૂપે ખાવાની પ્રતિજ્ઞા થઈ છે તેણે તે દિવસે બીજાને ખવડાવવું કે બીજા ખાનારાએની અનુમોદના કરવી તે પણ એટલું જ ત્યાજ્ય ગણાય કે નહિ?
જવાબ : ના, કેમ કે આહાર-પાણીના ત્યાગ અંગેનાં પચ્ચક્ખાણે માત્ર એકવિધ-એકવિધ ગણવામાં આવ્યાં છે. એટલે કે, “મારે કાયાથી ખાવું નહિ.” એટલું જ એકવિધ એકવિધ પચ્ચકખાણ હોવાથી બીજાને ખવડાવવું વગેરે બાબતને નિષેધ આવતું નથી. (એ રીતે ઉપવાસીને રાતના સમયે પારણામાં ખાવાના વિચારો આવતા હોય તે તેથી પણ તેના પચ્ચકખાણને ભંગ થઈ જતું નથી.) ઊલટું પ્રત્યાખ્યાનને મજબૂત અને સુંદર બનાવવા માટે જે “ફસિઅં....પાલિઅં” વગેરે છ વાત કહેવામાં આવી છે તેમાં સેહિ પદથી ગુર્નાદિકની આહારાદિની ભક્તિ કર્યા પછી જે શેષ આહારાદિ રહે તેનું સેવન કરવું તેમ કહ્યું છે. આ ઉપરથી બીજાને વપરાવવા વગેરે રૂપ ભક્તિ કરવી તે તે પરચક્ખાણને પુષ્ટ કરનારી બાબત છે એમ નકકી થાય છે.
સવાલ: જે સાધુને પાણીના આહારની છૂટ રૂપે તિવિહારનું પચ્ચકખાણ છે તે દુવિહારનું કેમ નહિ ?
જવાબ : સામાન્ય રીતે ખાદિમ, સ્વાદિમ પદાર્થોના ઉપભેગની જિનેશ્વર ભગવંતેની સાધુ ભગવતે માટે આજ્ઞા
