________________
મુનિજીવનની બાળપોથી-૬
૨૦૯ - એકલે સ્વાધ્યાય રૂપી અત્યંતર તપ કરનારે પણ જે બાહ્યતપથી નિરપેક્ષ હોય તે તેને સ્વાધ્યાય વિદ્વત્તાને આપી શકશે, પરંતુ મેહનીય કર્મને ક્ષય કરાવી શકશે નહિ, આથી ગમે તે પળે તેના ભાવપ્રાણ ખતમ થઈ જવાની શક્યતા ઊભી થશે. દુષમકાળની વર્તમાન પરિસ્થિતિ જોતાં તે એવું વિધાન કરવાનું યોગ્ય લાગે છે કે જે સ્વાધ્યાય અને તપના બે માંથી કઈ એક વેગને ગૌણ બનાવવાનું હોય તે સ્વાધ્યાયને ગૌણ બનાવીને તપ કરાવે. ખાસ કરીને યુવાન મુનિઓ માટે આ વિધાન વધુ યેગ્ય લાગે છે. કેઈમેટ તપ કરવા માટે યવનપ્રાશ, ભસ્મ, દૂધ અને ઘી વગેરે પદાર્થોનું સેવન કરવું તે પણ યુવાન મુનિએ માટે ખૂબ જ જોખમી દેખાય છે. આવું જોખમ લેવા કરતાં બહેતર છે કે મોટો તપ ન કરે.
તપ જેમ શરીરના નાશ માટે નથી, તેમ શરીરની પુષ્ટિ માટે પણ નથી, પરંતુ વાસનાઓના નાશ માટે છે. તથા સંયમધર્મની સુંદર આરાધના સદા થતી રહે તે માટે જરૂરી શારીરિક આરોગ્ય માટે છે.
આ તપ દુઃખરૂપ નથી, અર્થાત્ કર્મના ઉદયથી પ્રાપ્ત થતા ઔદેયિક ભાવના દુઃખરૂપ નથી પરંતુ વીર્યાતરાય કરવાના પશમ ભાવથી પ્રાપ્ત થતા આનંદરૂપ છે. આખેય મુનિધર્મ ક્ષપશમ ભાવસ્વરૂપ છે. ક્ષમા વગેરે દશ મુનિધર્મમાં તપધર્મને પણ સમાવેશ કર્યો મુ. ૧૪
