________________
રક
મુક્ટિવાની બાળથી-૬ શ્રત કહેવાય. શ્રતની કષ પરીક્ષા
જે શાસ્ત્રમાં રાગાદિને નાશ કરે તેવા ધ્યાન વગેરેને વિધિ બતાડવામાં આવ્યું હોય, વળી જેમાં સાવદ્ય બાબતે ને જોરદાર નિષેધ જણાવાયે હોય તે શાસ્ત્ર કહેવાય.
દા. ત. એક શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે, “મન-વચન અને કાયાથી કોઈ પણ જીવને કદી પણ પીડા કરવી નહિ.” વળી તે જ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે, “રેજ એવું ધ્યાન ધરવું જોઈએ જેથી રાગાદિ મળેને નાશ થઈ જાય.” આવાં શાસોને કષશુદ્ધ શાસ્ત્ર કહેવાય. પરંતુ જે કઈ શાસ્ત્રમાં માત્ર સ્થૂલ હિંસાના નિષેધરૂપ પ્રતિપાદન હોય અને વાગાદિને નાશ કરવા માટે પૃથ્વી વગેરેનું ધ્યાન ધરવાની વાત કરી હોય તે તે શાસ્ત્ર કષ પરીક્ષામાં નાપાસ થયું કહેવાય. દા. ત. (૧) એમ કહેવામાં આવ્યું હોય કે, “જીવને મારવાની ઈરછા સાથે તેને મારવાની ક્રિયા કરવા છતાં જે તે મરી જાય નહિ તે પેલે હિંસક કહેવાય નહિ. (૨) હાડકાં વગરના જે છ હોય તેવા લાખે ની હિંસા કરવામાં આવે પણ જે તેનું એક ગાડું ભરાય તે એક જ જીવની હિંસાને દોષ લાગે. (૩) ગુરુની પાસે પાપશુદ્ધિ વખતે જે તે માણસે બ્રાહત્યા વગેરે ન કરેલ હોય તે પણ જે તે ગુરુને એમ કહે કે, “હું બ્રહ્મહત્યારે છું.” તે તેને મૃષાવાદ સમજ નહિ. (૪) “અ” વગેરે અક્ષરનું જ ધ્યાન કરવું (શ્વાસે છૂાસ ઉપર જ નજર રાખવી.) ઉપરોક્ત દકાંતે કષ પરીક્ષામાં નાપાસ થયેલાં વિધાનવાળા શાસ્ત્રના છે.
