________________ ઇતિહાસનું ભેદી પાનું ચીરા પાડતા ગયા. કકડા કરતા ગયા. નબળાઓની અવગણના કરીને તેમને વધુ નબળા પાડીને નષ્ટ કરતા ગયા અને સબળ "કટકાને વિકાસની મહાજળ'ના લપેટામાં ફસાવતા ગયા. રાજાશાહીના એ વિકાસે અંતે એ રાજાશાહીને ભારતની ધરતી ઉપરથી કેવો વિનાશ કર્યો એ વાત સહુને સુવિદિત છે. એ અંગ્રેજે જાણતા હતા કે ભારત ઉપર કાયમના આપણું સ્વરાજની સ્થાપના કરવી હોય તે તેમાં સૌથી વધુ બાધક બનનારી છે; સંતશાહી, સંતશાહીને ખતમ કરવાનું કામ અતિ કઠિન હતું. લોકહૈયે સંતોની પ્રતિષ્ઠા એટલી બધી ઉત્કૃષ્ટ હતી કે તેને તેડવાનું કામ અત્યંત કપરું હતું. વળી વિકાસની કોઈપણ ચાલબાજી રમવા જાય તો એ દીર્ઘદ્રષ્ટા સંતે એમાં ફસાઈ જાય એ સંભવિત ન હતું. એટલે જ સંતશાહીને નાશ કરવાની એમની મુરાદ હોવા છતાં વિનાશની તપનું માં એમણે રાજાશાહી તરફ દેખાડયું. અને એના સામે લોકશાહીનું એક કૌભાંડ ઊભું કર્યું. ભેળસેળની ત્રીજી જના દ્વારા એમાં ફુગાવ ઉત્પન કર્યો. પછી લોકશાહીને એની સામે ખડી કરીને એને ખતમ કરી. “રાજા” એ પણ ભારતને એક પ્રકારને સંત જ હતા. મહાસં તેને એ સંરક્ષક હતા. એને ખતમ કરતાં સંતશાહી અને સર્જનશાહી બે ય નષ્ટપ્રાયઃ થયાં. આમ લેકશાહી દ્વારા સંતશાહી, સજનશાહી અને રાજાશાહી ત્રણેયને ખતમ કરવામાં આવી. ભારતમાં પિતાના આદર્શ “સ્વરાજ'ની આડે આવતી આ ચીની-દીવાલો ઊખડી ગઈ. માર્ગ ઘણે મેળે થઈ ગયે. [2] વેપારી H અનેક રીતે આ વર્ગમાં ચીરા પાડીને તેના કકડા કરવામાં આવ્યા છે. એ પછી જ્યારે ઠીક લાગ્યો તે કકડા ઉપર વિકાસની લોભામણું મહાજાળ બિછાવાઈ છે. ખૂબ જ
