________________ ઇતિહાસનું ભેદી પાનું પ ઉપરથી સળગ્યા છે; ગામેગામ ચૂંટણી પ્રેર્યા કજિયા અને કંકાસ ? હરિજન સાથે પણ જે દેશમાં ભાઈચારે હતો ત્યાં પટેલકણબી પણ લડે છે; સગા બે ભાઈ પણ શત્રુ બનીને એકબીજા સામે ટકરાયા છે! પુરુષ-સમોવડી નારી”ના નારા બુલંદ બનાવીને પુરુષની જગાએ નારી ગોઠવાઈ છે. પુરુષ તૂટી રહ્યો છે. નારી થાકી જવાની છે. અવશેષ રહેશે નિર્માલ્ય સંતતિઓના...યેલા-મજનુઓના; રેમીઓ-લીઅટના ! નહિ મળે કેાઈ રામ-લક્ષ્મણ ! કેઈ સીતાકૌશલ્યાઓ! કઈ રામ-દશરથ ! | મનમાં ક્યારેક વિચાર ઝબૂકી જાય છે કે પ્રાચીન ગૌરવને વામણાં કરી નાખવા માટે કે વિસ્મરણની ખાઈમાં ધકેલી દેવા માટે જ ગાંધીજી જેવા સરળ કહેવાતા આત્માને દુરુપયોગ કરાયો નહિ હોય ? જેમને જન્મ જ એવી કેમમાં થયો છે કે જ્યાં બીજમાં જ સહજ રીતની નિખાલસતા, ધર્મપ્રિયતા, ભોળપણ વગેરે જોવા મળે. અંગ્રેજોએ આ ગુણને જ દુરુપયોગ કર્યો હોય તે કેમ ન બને ? એક સજન જેવા માણસને રાજકારણમાં મૂકી દેવા માટે એમને ખૂબ મહાન બનાવ્યા હોય અને પછી એ મહાનતાની આડશ લઈને અંગ્રેજોએ ભારતીય સંસ્કૃતિના પાયામાં જીવલેણ સુરંગે સિફતથી ગોઠવી દઈને ધાર્યું નિશાન પાર ઉતારી દીધું હોય એવું કેમ ન સંભવે ? ખેર...આ વાત મારે જ વિચારવાની નથી. અંગ્રેજોની કુટિલ ચાલ આજે પણ આ દેશમાં યત્ર-તત્ર-સર્વત્ર રમાઈ જ રહી છે.
