________________ ઇતિહાસનું ભેદી પાનું C8 તેથી જ તેમની સામે કોઈ પણ વિચાર મૂકવાની હિંમત કરવાનું પણ જનતા માટે કઠિન બન્યું છે. પરંતુ એ કપરી પણ કામગીરી વિનમ્રપણે બજાવવાની મારી ફરજ સમજીને હું અહીં કેટલીક વાતો અસંદિગ્ધપણે રજૂ કરવા માંગું છું. મારે અભિગમ સાચે જ હોવાને મારે એકાંતે દાવો નથી, પણ છતાં તેની ઉપર સહુ કઈ પરામર્શ કરે એટલી મારી અપેક્ષા જરૂર છે. આર્યાવર્તમાં જે મહાપુરુષો અને મહાસંતો પૂર્વે થઈ ગયા એમના અતિશય ઉન્નત લેટિના આદર્શોથી ભરપૂર હતા, એમની એકેકી ચાલ; એમને એકેકે શબ્દ, એમની પ્રત્યેક ઘટનામાં અતિ ભવ્ય કક્ષાના સંસ્કારને ભરપૂર પ્રવાહ અખ્ખલિતપણે વહેતો હતો. કોઈ અધ્યાત્મની દુનિયાના બેતાજ બાદશાહો બન્યા; કોઈ વેપારી ક્ષેત્રે નામ કાઢી ગયા, કેાઈ રાજકરણના ચોગાનમાં ‘વિરાટ’ બનીને ઊભા રહી ગયા. માઁ, અને પવિત્રથી આ ધરતી ઊભરાઈ હતી. પણ અફસોસ ! ધગધગતો સંસ્કાર-વારસો આપીને આર્યાવર્તની નવી પ્રજાઓમાં નવી સંસ્કારસંપન્ન વિભૂતિઓ પકવતાં એ આદર્શ જીવને ઉપર ગોરાઓએ અંધારપટ ફેલાવી દીધો. એ કથાઓને કાલ્પનિક કહી, એ પુરાણોને “ગપ્પ' કહ્યાં, એ ચરિત્રોને “આઉટએફ-ડેઈટ' જાહેર કર્યા. જે રીતે જે શક્ય બન્યું તે રીતે તે મહાપુરુષોને ભુલાવી દેવામાં આવ્યા. એથીસ્તો. પેલા માણભટ્ટો, કથકે, ચારણ અને ભવાઈકારે સિનેમાની લાઈનમાં ઊભા છે; ટિકિટ ન મળતાં નિસાસો નાંખી લથડતે પગે ઘર ભણું પાછા ફરતા જોવા મળે છે ! અંગ્રેજોએ બીજું કામ કર્યું; કેટલાકને મહાન બનાવી દેવાનું, “જેલ” એમાં મુખ્ય શસ્ત્ર બન્યું, વારંવાર જેલમાં મોકલીને,
