________________ 4 ઇતિહાસનું ભેદી પાનું પ્રચંડ લોકવિરાધ કરાવીને તે વ્યકિતને કહદયની સમ્રાટ બનાવવામાં આવી. અને એ રીતે એમને “પ્રાણપ્યારા નેતા” બનાવ્યા. અંગ્રેજોનું આ એક આર્ષ-સૂત્ર છે કે જૂનાને ખસેડવા નવું ઊભું કરે, એ નવાને ખૂબ મહત્તા આપે, નવાની સામે સખ્ત વિરોધ કરાવીને નવાને વધુ મહાન બતાવતા જાઓ અને પછી એ નવાના નામે જે કાંઈ સાધી લેવું હોય તે સાધી લે. પછી નવાને ય. ફેંકી દો. જૂનું તે નવા દ્વારા ગયું જ છે. નવું પણ જવાનું જ છે. ધ્રુવ જાય, તો અધૃવને જતાં કેટલી વાર? જેના દ્વારા લાખ લોકે રોજી રળતા હતા તે હાથશાળ વગેરે ધંધાઓને તોડી પાડવા માટે જ ચરખો નહિ શેધાયો હેય શું ?. હવે આજે નજર કરો. હાથશાળને ધંધે ય ગયો? ચરખો ય ગયા ! અને..વધારામાં ઘેર બેકારી ઘર કરી ગઈ. આવું દરેક પ્રાચીન ગૌરવ સંબંધમાં બની રહ્યું છે. સંતશાહીને તેડવા માટે જ લોકશાહી ઉભી કરાઈ. સંતશાહી તૂટી ગઈ. લોકશાહી પણ નષ્ટ થઈ. રહી, ચોફેર અંધાધૂંધી, અરાજકતા, સર્વના હિતને મારતી ગામ–ગામમાં. મહાજન સંસ્થાને તેડી નાંખવા માટે જ પંચાયત ગામે-- ગામ ઊભી થઈ. મહાજન'નું અસ્તિત્વ નષ્ટ થયું, પંચાયતો નામની જ ઊભી છે.
