________________ 40 ઈતિહાસનું ભેદી પાનું પણ અફસ! હવે આ “ડાસા' (ા)ને કઈ પણ સાંભળવા પણ માગતું ન હતું એટલું જ નહિ પણ કેઈને એની કશી જરૂર જ ન હતી. સ્વરાજ આપીને અંગ્રેજોને જે રીતે રગદોળી નાંખવું હતું : ભારત-ભારતીય સંસ્કૃતિ અને ભારતીય પ્રજા–એ રીતે એ રગદોળાઈ ગયાં. અંગ્રેજો; સવાઈ અંગ્રેજ બનીને આ દેશની પ્રજાના ઉપર બધી બાજુથી તૂટી પડ્યા. પેલા અંગ્રેજો કરતાં ય વધુ હિંસા, જૂઠ, ચેરી, રુશ્વતખોરી, ભ્રષ્ટાચાર, દારૂ વગેરે તમામ પાપોને આ દેશી - અંગ્રેજોએ સર્વત્ર પ્રસરાવી દીધાં. ગાંધીજી લાચાર બનીને એ બધું જોયા કરે એટલું જ એમના અધિકારમાં હતું. બાકીનું બધું અધિકાર બહાર. અને અંતે એ આત્માએ દેહ છોડી દીધે. મુસ્લિમોનું જ વારંવાર હિત વિચારનારા તરીકે પંકાયેલા ગાંધીજીમાં કેઈએ હિન્દુ પ્રજાજને તરફની ધિક્કારવૃત્તિ જોઈ. એને આત્મા ઉશ્કેરાયો અને એણે ગાંધીજીનું ખૂન કર્યું. એનું નામ હતું નાથુરામ ગોડસે. આ છે; ગાંધીજી અંગેની મારી સમજ. ખેર, જે બન્યું તે બની ગયું. પણ હવે અંગ્રેજોની આજે પણ ચાલુ રહેલી કુટિલતાભરી રાજરમતનાં પ્યાદાઓને ન સમજવા જેટલા વધુ પડતા ભેળપણના ભેગ ન બનાય અને સહુ સફાળા જાગ્રત બની જાય તો એના તમામ દાવપેચને નિષ્ફળ બનાવીને આર્યાવર્તની એક્ષલક્ષી ચાર પુરુષાર્થની સંસ્કૃતિની પુનઃ પ્રતિષ્ઠા કરીને સર્વ રીતે સમૃદ્ધિની ટોચે આર્યાવર્તની પ્રજાને મૂકી દેવાનું કામ જરા ય કઠણ નથી, કેમકે ગૌરવથી ખીચખીચ ભરેલાં પ્રાચીન મૂલ્ય હજી નામશેષ નથી થયાં. એના અવશેષે પણ ઠેર ઠેર પડેલા જ છે. હવે પ્રસ્તુતમાં આવી જઈએ.
