________________ ઇતિહાસનું ભેદી પાનું જે પ્રતીતિ એમાં પ્રગટ કરી છે તે આજે અગાઉના કરતાં વધારે દઢ થયેલી છે.” આને અર્થ એ થયો કે ઈ. સ. ૧૯૦૮ના ગાંધીજીના વિચારો ઠેઠ 1938 સુધી અને ત્યાર પછી પણ એવા જ; એથી પણ વધુ દઢ બનીને રહ્યા છે. અને આથી જ આ પુસ્તકના વિચારનું મહત્વ વિશેષ વધી જાય છે. કાઈક મને પૂછશે કે જૈન સાધુ થઈને પણ તમને ગાંધીજીના હિંદ-સ્વરાજની સમીક્ષા કરવા માટે એવું તે કયું પ્રબળ કારણ મળ્યું ? આનું સમાધાન ગાંધીજીના એ પુસ્તકના જ બે વિચારો છે, જેનો ભાવાર્થ જ અહીં રજૂ કરું છું કેમકે તેનું શબ્દશઃઅવતરણ આગળ કરવાનું જ છે. | [1] જ્યાં નીતિ અને ઇન્દ્રિયને નિગ્રહ નથી તેવો કોઈ પણ સુધારો એ કુધારે છે. આવા સુધારાઓએ જ આ દેશની હોળી સળગાવી છે. [2] મારા મનનું જે સ્વરાજ છે તે ભારતની પ્રજાને આપવા માટે હું સમર્થ નથી કેમકે ભારતની પ્રજાને તે બ્રિટિશરોનું પાર્લામેન્ટરી પદ્ધતિનું સ્વરાજ જોઈએ છે. હવે મારે પણ ન છૂટકે તે જ સ્વરાજ આપવું પડશે, પણ સહુ એટલું ચોક્કસ યાદ રાખે કે પાર્લામેન્ટરી ઢબના સ્વરાજને પામીને હિન્દુસ્તાન ઘેડા જ સમયમાં પાયમાલ થઈ જશે.” આ બે વિચારમાં પ્રથમ વિચાર મને અધ્યાત્મના જાગરણવાળે જણાયો અને બીજા વિચારમાં સાચા દર્શનની સભાનતા મને જણાઈ. આથી જ હું આ પુસ્તકને અભ્યાસ કરવા પ્રેરાયો. અભ્યાસ કર્યા બાદ મને લાગ્યું કે ગાંધીજીના જ કેટલાક વિચારે ગાંધીજીના નામે ચરી ખાનારા ગાંધીભક્તોની સામે જો મૂકવામાં આવે અને જે.
