________________ Co ઇતિહાસનું ભેદી પાનું * ચૂંટણી લેકશાહીને મૂળ આધાર મનાય છે. લેકશાહી શાસન પ્રલિમાં ચૂંટણી અનિવાર્ય છે. અને અત્યારે આપણે ચૂંટણીના હવામાનમાં જીવીએ છીએ, ભારતીય દર્શન કે વિચારસરણ ચૂંટણીના અત્યારના સ્વરૂપને જેમ ને તેમ ભાગ્યે જ સ્વીકારી શકે. ભારતને આજ સુધીને ચૂંટણીઓને–અનુભવ ચૂંટણીનાં પરિણામો-ભાગ્યે જ સંતોષકારક કહી શકાય. લોકશાહી શાસનપ્રણાલિ પક્ષવાદ ઉપર આધારિત છે. તે ભારતીય દર્શનને અનુકૂળ નથી. સર્વ લેકે માટેનું રાજ્ય લોકેના તમામ પ્રતિનિધિઓના એક મતે ચાલતું નથી. બલકે, પક્ષીય ધેરણ અને વિચારે ચાલે છે, આથી નવું સમર્થન અને નર્યો વિરોધ–એવી સાવ અબૌદ્ધિક પ્રવૃત્તિ પર આ લોકશાહી આધારિત રહે છે. આમાં કશું અજૂગતું છે એવું યે કેઈને લાગતું નથી, કારણ કે નીતિ તદીકે સ્વીકાર્યા પછી એને વિશે કશો વિચાર કરવા જેવું યે કોઈને લાગતું નથી ! એક પક્ષે સરકાર ચલાવવાની જવાબદારી છે, તે બીજા પક્ષે પોતાની દષ્ટિએ સરકારનાં કામો અને કારભારની ટીકાત્મક સમીક્ષા કરવા સિવાય બીજી કોઈ જવાબદારી હોય એવું મનાતું લાગતું નથી ! પક્ષશાહી સાથે રાજકીય વિચારસરણી યે આવે છે. કેઈ જમણેરી તે ડાબેરી પક્ષ બની જાય છે ! પ્રજાની સરકાર જાય ! પ્રજાની ઇચ્છા સરકાર પક્ષે સ્વીકારે લી વિચારસરણ પ્રમાણેની જ છે, એવું કહી શકાય નહીં, પણ સરકાર પક્ષ પોતાની જ વિચારસરણીને અમલમાં મૂકવા મથે છે અને એ જ દેશની પ્રજા માટે સૌથી વધારે સારી હોવાનો દાવો યે કરે છે, તો વિરોધ પક્ષ એનું વાચિક ખંડન કર્યું જાય છે. સત્ય કે આદર્શ સ્થિતિ આ ન હોય, પણું લોકશાહી શાસન પ્રણાલિ એક આવી ફોર્મ્યુલા છે. શાસક જેટલા વિચારવંત, વિવેકી અને માનવમૂલ્યોને આગ્રહી હોય એટલી આ ફોર્મ્યુલા માનવીય બને, નરી યાંત્રિક ન બની જાય. એમ લાગે
