________________ ઇતિહાસનું ભેદી પાનું અને રકમ ન આઇ ખે ઊશ્કેરીને લડાવતા પણ અંગ્રેજે; અને એ ભય નીચે રાજાઓના સૈન્યને મજબૂત બનાવવાનું કામ કરતા પણ એ જ અંગ્રેજે. આ અંગ્રેજોની પ્રજાની દુષ્કાળ આદિની આફતોને પણ પરદેશથી ધનધાન્ય વગેરે મંગાવીને નિવારતા અને આ રીતે અનેકાનેક યુક્તિપ્રયુક્તિઓથી રાજાશાહીને ખૂબ વિકાસ કરતા રહ્યા. આની પાછળ મુખ્ય આશય તો રાજાશાહીના વિનાશને જ હતો. કેમકે સમગ્ર હિન્દુસ્તાનને એકચક્રી કબજો મેળવવા માટે રાજાશાહીને ખતમ કર્યા વિના ચાલે તેમ ન જ હતું. એ ખંધા અંગ્રેજોએ જાણી લીધું હતું કે હિન્દુસ્તાન ઉપર જે કોઈ બહારનું આક્રમણ આવ્યું તેમાંને કાઈ પણ રાજા [ જે અહીંનો વતની બની જઈને પ્રજામય બનવાની યોગ્યતા ન ધરાવતો હોય તેવો] એકચક્રી શાસન સ્થાપી શકયો નથી. કેમ કે હિન્દુસ્તાનમાં અનેક રાજાઓ; તે દરેકની ધરતી ઉપર તેની પોતાની જ હકુમત...હવે એમાંથી કેટલાને જીતવા ? હિન્દુસ્તાનની ધરતીમાં ઊંડે ઊંડે જતાં આફત કેટલીય આવે. સૈન્યને ખાધાખોરાકીની પણ પ્રજા તરફથી ભારે મુશ્કેલી ઊભી કરાય. બધા રાજાઓને જીતી લેવાય નહિ ત્યાં સુધી સમગ્ર હિન્દુસ્તાન કબજે આવે નહિ, એટલે આખી રાજાશાહીનું વિલીનીકરણ થાય અને સમગ્ર હિન્દુસ્તાન ઉપર દિલ્હીને એક જ દરબાર થઈ જાય તો ભારતને જીતી લેવા માટે ફક્ત દિલ્હીને જ જીતવું પડે. ભારતને નબળું કરીને નષ્ટ-વિનષ્ટ કરી દેવા માટે દિલ્હીના તંત્રના ઢાંચા કબજે કરીને નબળા પાડી દેવાનું જ કામ કરવાનું રહે. આ સિદ્ધિને પામવા માટે રાજાઓ સામે જંગે ચડીને રાજાશાહીને ખતમ કરવાનું કામ તો આસમાનના તારા તોડવા કરતાંય વધુ કઠિન હતું. એટલે જ આક્રમક બનીને રાજાશાહીને વિનાશ કરવાની યોજના ન ઘડતાં રાજાશાહીના સંરક્ષક અને સંવર્ધક બનવાને દેખાવ કરીને, જ્યાં ને ત્યાં–જે તે રીતે યોગ્ય લાગ્યું તે મુજબ
