Book Title: Dvadasharam Naychakram Part 3 Tika
Author(s): Mallavadi Kshamashraman, Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha
View full book text ________________
८३१
न्यायागमानुसारिणीवृत्यलङ्कृतम् [द्वादशे नियमनियमारे ह्रस्वमेव संवृत्तम्, तस्य दीर्घत्वाभावात्मकत्वात् कुतो दीर्घत्वमागतमन्यत् ? ह्रस्वत्वाभावाच्च नास्ति दीर्घत्वम् । तथापि पुनर्दीर्घत्वह्रस्वत्वयोर्भावाभ्युपगमे ह्रस्वत्वप्रतियोगिनो दीर्घत्वस्याभावान्न दीर्घत्वम् ।
न द्वये, उक्तन्यायात स्वपरयोः प्रतिद्वन्द्वित्वाद्वा । एषोऽपीतरेतरयोगश्चिन्त्यः-कि 5 ह्रस्वे वर्तमाने दीर्घत्वे दीर्घ भवति उत दीर्घ एव वर्तमाने ? यदि ह्रस्वे वर्तमानं दीर्घत्वमुभयत्र भावं लभते ततो ह्रस्वे वर्तमानं दीर्घत्वं ह्रस्वस्य तदात्मतां तत्प्रत्ययं
ह्रस्वत्व-दीर्घत्वयोः परस्परविरोधात् तमःप्रकाशवत् जीवित-मरणवच्चैकत्र कुतो भावः ? तस्य वा दीर्घत्वे दीर्घत्वाभावात् * 'ह्रस्वस्य तस्य दीर्घत्वाभ्युपगमे दीर्घादपसृत्य ह्रस्वे स्थितं दीर्घत्वं ह्रस्वमेव संवृत्तमिति प्रसक्तमतो दीर्घत्वाभावः * । कस्मात् ? तस्य ह्रस्वत्वस्य दीर्घत्वाभावात्मकत्वात् । 10 यद्धि लोके दीघं न भवति तदुच्यते ह्रस्वमिति । तस्मात्तस्य दीर्घत्वाभावात्मकत्वात् कुतो दीर्घत्व
मागतमन्यत् ? ह्रस्वत्वाभावाच्च नास्ति दीर्घत्वम्, दीर्घत्वस्य ह्रस्वे वृत्तेर्दीर्घत्वावष्टब्धस्यानवकाशाद्धस्वत्वस्य ह्रस्वाभावे क्व दीर्घत्वं वर्तेत ? अतोऽपि दीर्घत्वाभावः।
तथापि पुनरित्यादि । पुनरपि च दीर्घत्व-ह्रस्वत्वयोर्भावाभ्युपगमेऽपि ह्रस्वत्वप्रतियोगिनो दीर्घत्वस्याभावान्न सिध्यति दीर्घत्वम्, स्वात्मनि परत्र वा वृत्त्यसम्भवात् । 15 स्यान्मतम्-उभयत्र वर्ततेऽन्यापेक्षत्वादुभयोः ह्रस्वमपेक्ष्य [दीर्घ सिध्यति दीर्घमपेक्ष्य] ह्रस्वं सिध्य
तीति । एतच्च न द्वये, कस्मात् ? उक्तन्यायात्, यथा ' दीर्घे दीर्घत्वं न परायत्तत्वात् इत्युपक्रम्य ५३४-१ यावत् इतरेतराश्रयत्वादसिद्धिः इत्युक्ता[द्] न्यायान्न सिध्यति दीर्घता, तथा ह्रस्वेऽपि न वर्तत
इत्यधुनोक्ता[द्] न्यायान्न सिध्यति, द्वयोरन्यतरत्नाप्यसिद्धस्य कुत उभयत्र सिद्धिः? स्व-परयोः
प्रतिद्वन्द्वित्वाद्वा, यथा दीर्घत्वं दीर्घ ह्रस्वे च वर्तते तथा ह्रस्वत्वमपि दीर्घ ह्रस्वे च वर्तते, अत 20 उभयोरुभयत्र भावो विरोधी, तयोः सहवृत्तिरयुक्ता विरोधित्वादेव परस्पर[म्] इत्युक्तम् । तस्मान्न स्वतो न परतो नोभयतश्च दीर्घत्वं सिध्यति ह्रस्वत्वं वा, एवं ह्रस्वत्वेऽपि इत्यतिदेक्ष्यमाणत्वात् ।
किञ्चान्यत्, उभयत्र दीर्घत्ववृत्तिरेषा, सा वितरेतरयोगः, एषोऽपि चिन्त्यः-किं ह्रस्वे स्वाश्रयाद्दीर्घादन्यत्र वर्तमाने दीर्घत्वे दीर्घ भवति? उत स्वाश्रये दीर्घ एव वर्तमाने दीर्घत्वं भवति? इति निर्धार्यम् । किञ्चातः? यदि ह्रस्वे इत्यादि, यदि ह्रस्वे वर्तमानं दीर्घत्वमुभयत्र भावमितरेतरयोगं लभत इतीष्यते प्रथमविकल्प इति, ततः किम् ? ततो ह्रस्वे वर्तमानं दीर्घत्वं ह्रस्वस्य दोघेतां 'नं
१ * *एतदन्तर्गत: पाठो य० प्रतौ नास्ति ।। २ उच्यते य०॥ ३ (न्योन्यापेक्ष ?) ।। ४ एतच्च द्वये य० । १०८३४ पं० २२॥ ५ पृ०८३० पं०१-५॥ ६ पृ०८३३ पं० २॥ ७ °तिदेश्यमाण य० ॥ ८ तुलनापृ० ८३३ पं० २॥ ९ भवत्यतः स्वा य० ॥ १० दीत्वे भवति भा०॥ ११ * * एतदन्तर्गतो न इत्यत आरभ्य दीर्घताम इत्यन्त: पाठो य० प्रतौ नास्ति ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Loading... Page Navigation 1 ... 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252