Dvadasharam Naychakram Part 3 Tika

Author(s): Mallavadi Kshamashraman, Sighsuri, Jambuvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha

Page 196

८८५]
न्यायागमानुसारिणीवृत्त्यलङ्कृतं
[नयचक्रतुम्बे भगवांस्त्वहन् यदेतत् सर्वं नाम तत्र निरावरणज्ञानः, तस्य यथाभूतप्रभेदस्य सभ्यगभिधातृत्वात्, मैत्र इव त्वगङ्गारकितादिभेदपलाशस्वतत्त्वस्य ।
५७०-२ किसलयता-पत्र-कुसुम-फलादिविचित्रावस्थं स्वतत्त्वते (तो) न वेत्ति द्राधीयःकालविसर्पिविज्ञानहीनत्वात्
तदन्यतमावस्थामात्रावलेहिहसिष्ठज्ञत्वात्, एवमेकान्तवादिनो वस्तुतत्त्वानभिज्ञत्वमिति ।। । युगपदनन्तद्रव्यपर्यायपरिणतिविषयाव्याहतनिरावरणनिनिमित्ताविर्भावाक्ष-लिङ्ग-शब्दादिनिमित्तान्तरा[न]पेक्षकेवलज्ञानोऽर्हन् भगवान् ।
यद् यद् यान् यान् भावान् परिणमति हि विस्रसा-प्रयोगाभ्याम् ।
तत् तेदवैति तथार्हन् ज्ञानं नापर्ययेऽस्तीति ॥ [ ] ज्ञानस्य सर्वार्थेष्वव्याहतवृत्तित्वादनवधृविषयत्वात् तस्य च वस्तुनोऽनन्तत्वाद् युगपदनन्तार्थवृत्तिज्ञान 10 एव तद्वस्तुस्वतत्त्वं वेत्ति, नान्यः, स चाहन्नेवेत्यत आह-भगवांस्त्वहन यदेतत् सर्व नाम तत्र निरावरणज्ञानः, सर्वाख्ये वस्तुनि निरावरणमव्याहतमस्य ज्ञानमित्यर्थः । तस्य यथाभूतप्रभेदस्य सम्यगभिधातृत्वात, तस्य सर्वाख्यस्य वस्तुनो यथाभूतं यद् यद् भूतं यथाभूतम् वीप्सार्थत्वाद् यथाशब्दस्य येन प्रकारेण भूतं वा वस्तु सप्रभेदं सप्रतिपक्ष नित्यकारणैकसर्वगतादिसंग्रह-विशेषप्रस्तारात्मकानन्तभेदप्रभेदम्, तच्च वस्तु तैरनन्तै दैरवयवरशेषः सह स्याद्वादेऽनेकनयविकल्पमुक्तम्, अतः 15 सर्वाख्यवस्तुनिरवशेषावयवप्रभेदकविषयसम्यगभिधायित्वमस्य सिद्धम्, समस्तनयात्मकत्वात् स्याद्वा
दस्य, यस्य यथाभूतनिरवयवप्रभेदवस्तुविषयं सम्यगभिधातृत्वं स तत्र निरावरणज्ञानो दृष्टः, १७१-१ तद्यथा-मैत्रक इव त्वगङ्गारकितादिभेदपलाशस्वतत्त्वस्य देश-काला[-ऽऽकार-प्रमाणादिविशिष्टस्य
शिशिर-वसन्त-निदाघ-वर्षा-शरद्धेमन्तेषु तां तामवस्थां 'बिभ्रतं तथा विशेष्य त्वन्मानोऽङ्गारकितः किशलयितः पत्रित इत्यादि ब्रुवन् मैत्रक: पलाशं निरवयवप्रभेदं तत्र निरावरणज्ञान इति प्रसिद्धः, न 20 रेवतीद्वीपमध्यजातसंवृद्धोऽदृष्टदेशान्तरो मौर्यकुमारोऽन्यथा ब्रुवन् एकावस्थामात्राभिधायी वा मैत्रक
मुग्धकुमारोऽन्यः तथा अर्हन् यथाभूतमित्यादि सर्वावयवप्रभेदं वस्तु निरवशेषं ब्रुवन्ननुमीयतां तत्र निरावरणज्ञान इति । तत्र निरावरणज्ञानत्वेन व्याप्तत्वाद्धेतोविवक्षितधर्मसाध्यत्वाद् न विरुद्धादिदोषाः साधनस्य अस्य, प्रसाधितत्वाच्च सर्वस्य सर्वत्र हेतुत्वप्रज्ञ (क्ल? )प्तेरर्हत्संदेशकथनव्याप्तस्याद्वादिसर्वज्ञत्व
प्रसङ्गोऽप्यनिष्टो न भवति, अनुमातुरपि सर्वभावस्वभावज्ञत्वात्। स्याद्वादिनः न्यायव्यवहारलोपप्रसङ्गः 25 सपक्ष-विपक्षादिव्यवस्थालोपप्रसङ्गादिति चेत्, न, प्रत्येकनयविवक्षाविषयायाः परमतापेक्षविपक्षादिव्यवस्थायाः प्रक्लृप्तेः परिहृताशेषदोषाशङ्कमेवैतत् साधनमिति ।
१ दृश्यतां पृ० १८२ पं० १३, पृ० २१२ पं० १९, पृ० ४७८ पं० ४ टि० १॥ २ तदवेति प्र०॥ ३ नियत्य" य०॥ ४ निचशेषावयव प्र०॥ ५ बिभ्रतां प्र०॥ ६ व्यावत्त य०॥ ७ मानरपि य०॥