________________
૨૨
દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય, શક્તિ માત્ર તે દ્રવ્ય સર્વની, ગુણ-પર્યાયની લીજે રે; કાર્યરૂપ નિકટ દેખીને, સમુચિત શક્તિ કહી જે રે.
જિનવાણી રંગે મન ધરીએ રે..(૭) પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં પોત-પોતાના અનેક ગુણ-પર્યાયોની અનંત શક્તિ રહેલી છે પરંતુ તેમાં જે ગુણ-પર્યાય (પરિણમની શક્તિ અપેક્ષિત કાર્યની નિકટવર્તી જણાય (સમજાય) તેને “સમુચિત શક્તિ' કહેવી. અને જે શક્તિ કાર્યથી દૂરવર્તી હોય અર્થાત્ પરંપરાએ (સત્તાએ) કારણરૂપ હોય તેને “ઓઘ શક્તિ' જાણવી.
ઘુતની શક્તિ યથા તૃણભાવે, જાણી પણ ન કહાય રે; દુગ્ધાદિક ભાવે તે જનને, ભાષી ચિત્ત સુહાય રે.
- જિનવાણી રંગે મન ધરીએ રે...(2) જેમ ઘી-તત્ત્વની મૂળભૂત શક્તિ તો ઘાસમાં રહેલી છે – ગાયભેંસ વગેરે પશુઓ ઘાસ ખાઈને દૂધ આપે છે - છતાં ઘાસને ઘીનું કારણ કહેવું લોકવ્યવહારમાં ઉચિત નથી પરંતુ દૂધ-દહીં-માખણ વગેરેને જ ઘીનું કારણ જાણી તેનો વ્યવહાર કરાય છે. ઘાસમાં ઘીની શક્તિ જોવી તે “ઓઘશક્તિ” વિશેષથી સમજવી અને દૂધ વગેરેમાં ઘીની શક્તિ જાણવી તે “સમુચિત શક્તિ' માનવી. આ જ રીતે ભવ્ય જીવમાં મુક્તિની યોગ્યતા જોવી તે “ઓઘશક્તિ” જાણવી અને સમ્યગૂ દર્શન પામેલ જીવમાં મુક્તિની યોગ્યતાનું અધિકારત્વ જોવું તે “સમુચિત શક્તિ'નો ભેદ જાણવો.
ઓઘે ધર્મશકિત પ્રાણીને, પુરવ પુદગલને આવર્ત રે; સમુચિત શક્તિ જિમ વલી કહીએ, છેહલે ચરમે તે આવર્તે રે.
જિનવાણી રંગે મન ધરીએ રે. (૯) અનાદિથી કર્મસંયોગે આ સંસારમાં જન્મ-જરા-મરણ રૂપે ભટકતાં પ્રત્યેક જીવમાં જોકે ઓધે ધર્મ કરવાની ઇચ્છા (સંજ્ઞા) અનંત પુદ્ગલ પરાવર્તન કાળ પૂર્વે પણ હોય છે પણ તે વખતે તે જીવ ધર્મને નામે અધર્મ આચરતો હોય છે. પરંતુ જ્યારે જે કોઈ જીવને એક પુદ્ગલ પરાવર્તન કાળથી અધિક સંસારમાં રહેવાપણું ન રહ્યું હોય ત્યારે તે ભવ્ય જીવ મોક્ષ પામવા માટે છેલ્લા પુદ્ગલ પરાવર્તન કાળમાં (ચરમાવૃત્તમાં) પ્રવેશ્યો હોય છે. તેને જે પ્રગટભાવે ન્યાયસંપન્ન વૈભવ પ્રાપ્ત કરી દાનાદિ ધર્મ કરવાની
