________________
આ ધર્મ પથ્યમાં અરુચિના લક્ષણો છે. વિષેશાર્થ: (૧) ધર્મશ્રવણમાં અવજ્ઞા (ઉપેક્ષા) મામુલી કાર્ય માટે પૂજા, વ્યાખ્યાન શ્રવણાદિ છોડી દેવું. દા.ત.એક રૂપિયાની શોધમાં (મેળવવા માટે) ધર્મશ્રવણ છોડી દેવું, પૂજાદિ ધર્મપ્રવૃત્તિ છોડી દેવી, ધર્મને યોગ્ય વસ્તુનાં શ્રવણમાં અનાદર. દા.ત. એક ડૉકટર બે કલાક પૂજા કરે છે. ગુરુભગવંતે જોયું અને આનંદ સાથે અનુમોદના કરતાં કહ્યું કે, પાંચ મિનિટ ઉપર ગુરુ ભગવંતને વંદન કરવા કે ધર્મશ્રવણ (વ્યાખ્યાન)માં કેમ નથી આવતા? સાહેબ, લગ્નને દશ વર્ષ થયાં, પણ પુત્ર નથી, પૂજાથી પુત્ર થશે, તે આશાએ પૂજા કરું છું. હાં..! જો તમારા વાસક્ષેપથી થાય તો આવવા તૈયાર છું. ગુરુ ભગવંતની વાતમાં અવજ્ઞા-ઉપેક્ષા કરી, ધર્મ કાર્યમાં અનાદર થયો, સંસારનાં પદાર્થ માટે થતો ધર્મ મુક્તિને આપનાર ધર્મનો અનાદર કરે છે. ઔષધ સત્યરૂપે પરિણમતું નથી. (ગુણકારી બનતું નથી.)
(૨) તત્ત્વ રસના સ્વાદથી વિમુખ :- તત્ત્વની વાત આવે ત્યારે ઝોંકા આવે, કથા-જોક્સ વિ. આવે તેમાં રસ આવે. તત્ત્વના શ્રવણ સમયે (વ્યાખ્યાનમાં) નવકારવાળી ગણો, વાતો વિ. ચાલે તે ઉપેક્ષા તથા તત્ત્વની અરુચિ બતાવે છે.
(૩) ધર્મી જીવોનો સંગ ન કરવો :- ધર્મીજન હોટલ, નાટક, સિનેમા, કંદમૂળ, રાત્રી ભોજનનો ત્યાગી, વિલાસનાં સાધનોથી વિમુખ બનાવનાર હોવાથી તેનો સંપર્ક (સંયોગ) કરવામાં પાછો પડે અથવા કરે નહિ.
ઉપર બતાવેલા એ ત્રણે તત્ત્વો ધર્મથી વિમુખ બનાવનારા તત્ત્વો છે. ૧૨ ૨૪) (ધર્મનું અંજન કર્મનું મંજનો
