________________
સાલંબન યોગ (ધ્યાન)થી નિરાલંબન ધ્યાન સાધવાનું છે અને નિરાલંબન ધ્યાનથી કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે... ૧૦ आत्मस्थं त्रैलोक्यप्रकाशकं निष्क्रियं परानन्दम् । तीतादिपरिच्छेदकमलं ध्रुवं चेति समयज्ञाः ॥ ११ ॥ નિરાલંબન ધ્યાનથી સાધવા યોગ્ય (સાધ્ય) કેવળ જ્ઞાન છે તે કેવું છેઃઆત્મામાં રહેલું છે. ત્રણે જગતને ઉદ્યોત (પ્રકાશમય) કરનારૂં, અક્રિય (ગતિવિનાનું),શ્રેષ્ઠ આનંદવાળું, અતીત-અનાગતવર્તમાન એ ત્રણે કાળ જાણવામાં સમર્થ છે. ભાવોને જાણવામાં સમર્થ છે અને ધ્રુવ(શાશ્વત) છે. તે સિદ્ધાંતના જાણનારાઓએ આવા પ્રકારનું કેવલજ્ઞાન કહ્યું છે. ૧૧. एतद्योगफलं तत्परापरं दृश्यते परमनेन । तत्तत्त्वं यद्दृष्टा निवर्त्तते दर्शनाकाङ्क्षा ॥ १२ ॥
પર (સાલંબન) યોગનું અને અપર (નિરાલંબન) યોગનું ફળ કેવલજ્ઞાન છે. અને તે કેવલજ્ઞાન વડે ૫૨મ એટલે પરમાત્મસ્વરૂપ દેખાય છે. તે પરમાત્મતત્ત્વને જોઇને દર્શન (જોવા)ની ઇચ્છા અટકી જાય છે. કારણ કે બધી વસ્તુ કેવલજ્ઞાન વડે જોવાઇ ગયેલ હોવાથી જોવાની ઇચ્છા રહેતી નથી....૧૨ तनुकरणादिविरहितं तच्चाचिन्त्यगुणसमुदयं सूक्ष्मम् । त्रैलोक्यमस्तकस्थं निवृत्तजन्मादिसङ्क्लेशम् ॥ १३ ॥ પરતત્ત્વ (મોક્ષ)નું સ્વરૂપ કહે છે :
(૧) મન, વચન, અને કાયાના ત્રણે યોગથી રહિત છે. (૨) અચિંત્ય ગુણોનો સમૂહ છે, (૩) સૂક્ષ્મ-અમૂર્ત-અરૂપી છે. (૪) ત્રણ જગતનાં મસ્તક પર (ચૌદ રાજલોકે) રહેલું છે. (૫) જન્મ-જીવન-મરણનાં સંકલેશ વિનાનું છે.... ૧૩
ધર્મનું અંજન કર્મનું મંજન
૮૬
