________________
'સમરસ ષોડશક ૧૬
एतदृष्ट्वा तत्त्वं परममनेनैव समरसापत्तिः । सञ्जायतेऽस्य परमा परमानन्द इति यामाहुः ॥१॥
પરતત્ત્વનું દર્શન કર્યા પછી તે પરતત્ત્વની સાથે જે સમરસાપત્તિ (એક્યભાવ-એક્તા) થાય છે તેને વેદાંતવાદીઓ પરમાનંદ કહે છે... ૧ सैषाऽविद्यारहितावस्थापरमात्मशब्दवाच्येति । एषैव च विज्ञेया रागादिविवर्जिता तथता ॥२॥
તે પરતત્ત્વ (મોક્ષ)ના જુદા જુદા નામો કહે છે :
અવિદ્યારહિતાવસ્થા તે પરમાત્મા શબ્દ વડે કહેવાય છે. તે જ પરમાત્મ અવસ્થા રાગાદિથી રહિત હોય તે સત્ય સ્વરૂપે જાણવી... ૨ वैशेषिकगुणरहितः पुरुषोऽस्यामेव भवति तत्त्वेन । विध्यातदीपकल्पस्य हन्त जात्यन्तराप्राप्तेः ॥३॥
આજ અવસ્થાને વૈશેષિક દશર્નવાળા વાસ્તવિક રીતે આત્માને વિશેષ ગુણોથી રહિત માને છે. ત્યારે તે આત્મામાં બુદ્ધિ, સુખ દુઃખ ઇચ્છા દૈષ અને પ્રયત્ન હોતા નથી.
મુક્તાવસ્થાને બૌદ્ધ બીજી જાતિ પ્રાપ્ત થતી ન હોવાથી બુઝાયેલા દિપક સમાન માને છે.
વિશેષાર્થ :- પરંતુ તે બૌદ્ધમત બરાબર નથી. કારણ કે તે મુક્તાવસ્થા અભાવરૂપ નથી. પરંતુ સંસાર જાતિનો નાશ કરી મુક્ત જાતિ રૂપે ઉત્પન્ન થાય છે... ૩ एवं पशुत्त्वविगमो दुःखान्तो भूतविगम इत्यादि । अन्यदपि तन्त्रसिद्धं सर्वमवस्थान्तरेऽत्रैव ॥४॥
એજમુક્તાવસ્થાને જુદા જુદાદર્શનકારો પશુ (અજ્ઞાન) પણાનો (૮૮) (ધર્મનું અંજન કર્મનું મંજન)
