________________
વચન અને અસંગમાં વિશેષપણું કહે છે :
-
કુંભારનું ચક્ર જેમ દંડ થી ભમે છે. પછી દંડના અભાવમાં પણ ફરે છે. તેમ વચનાનુષ્ઠાન તે આગમના વચનરૂપ દંડના સહારે આત્મામાં પરિણામ જગાડે છે. પછી તેના સહારા વિના માત્ર સંસ્કાર ના સહારે સ્વાભાવિક પરિણામ જાગે અને ક્રિયા થયા કરે. તે અસંગાનુષ્ઠાન જાણવું. આ વાત કુંભારના ચક્રના ઉદાહરણ સાથે કહેવી.... ૮ अभ्युदयफले चाद्ये निःश्रेयससाधने तथा चरमे । एतदनुष्ठानानां विज्ञेये इह गतापाये ॥ ९ ॥ ચારેયના ફળના વિભાગ કહે છે :
પ્રીતિ અને ભક્તિ અનુષ્ઠાન, અભ્યુદય (સ્વર્ગાદિ) ફલ આપનારા છે તથા વચન અને અસંગાનુષ્ઠાન મોક્ષફલને આપનારા છે...૯ उपकार्यपकारिविपाकवचनधर्मोत्तरा मता क्षान्तिः । आद्यद्वये त्रिभेदा चरमद्वितये द्विभेदेति ॥ १० ॥
પાંચ પ્રકારની ક્ષમા :
(૧) ઉપકાર, (૨) અપકાર, (૩) વિપાક, (૪) વચન અને (૫) ધર્મક્ષમા.
તેમાં પહેલા બે અનુષ્ઠાનમાં (પ્રીતિ અને ભક્તિ) પહેલી ત્રણ પ્રકારની ક્ષમા છે, પછીના બે (વચન અને અસંગાનુષ્ઠાનમાં છેલ્લી બે પ્રકારની ક્ષમા છે.
(૧) ઉપકારક્ષમા :- ઉપકારીના દુર્વચનને સહન કરવા કારણ કે સંબંધનો ક્ષય ન થાય તે માટે તેના પ્રતિવચનને સહેવા. (૨)અપકારક્ષમા ઃ- મારા દુર્વચનાદિને સહન ન કરતા આ મારા ઉપર અપકાર કરશે, અર્થાત્ મારું બગાડશે મારી સામું બોલશે એમ
માની અપકારી પર ક્ષમા રાખવી.
૫૬
ધર્મનું અંજન કર્મનું મંજન
