________________
૩. ભાવનાજ્ઞાન :- હિતને કરનારું જ્ઞાન તે ભાવનાજ્ઞાન.
(આત્માને ભાવિત કરતું જ્ઞાન તે ભાવના જ્ઞાન). આ ત્રણ જ્ઞાનથી ભિન્ન જ્ઞાન તે મિથ્યાજ્ઞાન છે. ૬ वाक्यार्थमात्रविषयं कोष्ठकगतबीजसन्निभं ज्ञानम् । श्रुतमयमिह विज्ञेयं मिथ्याभिनिवेशरहितमलम् ॥७॥
શ્રુત જ્ઞાનનું લક્ષણ કહે છે -
પ્રમાણ અને નયથી સાબિત કર્યા વિનાના અને સકલ શાસ્ત્રમાં રહેલા વિરોધ વગરના નિર્ણય પામેલા જે વચનો છે તેનો માત્ર અર્થ આત્મા ધારી રાખે તે શ્રુતજ્ઞાન સમજવું. દા. ત. કોઠાદિ માં રહેલાં બીજ સમાન તે નાશ પામતું નથી અને વળી તે મિથ્યા ગ્રહ (કદાગ્રહ) થી રહિત હોય છે... ૭ यत्तु महावाक्यार्थजमतिसूक्ष्मसुयुक्तिचिन्तयोपेतम् । ... उदक इव तैलबिन्दुर्विसर्पोि चिन्तामयं तत्स्यात् ॥८॥
ચિંતાજ્ઞાનનું લક્ષણ કહે છે :વળી મહાવાક્ય, અર્થજન્ય. બધા ઇતર સર્વધર્મ અને અનેકાંતવાદ વિષયના અર્થના ચિંતનથી ઉત્પન્ન થએલ અતિસૂક્ષ્મ બુદ્ધિવડે કરીને જાણવા યોગ્ય અવિસંવાદિ નયપ્રમાણાદિ દ્વારા સર્વ બાજુથી વિચાર કરી ઉત્પન્ન થયેલું જ્ઞાન તે ચિંતાજ્ઞાન. દા.ત. પાણીમાં જેમ તેલ વિસ્તાર પામે છે. તેમઅલ્પશ્રુતજ્ઞાન પ્રાપ્ત થતાં ચિંતન દ્વારા વિસ્તાર પામેલું તે ચિંતાજ્ઞાન છે. ૮. ऐदम्पर्य्यगतं यद्विध्यादौ यत्नवत्तथैवोच्चैः। एतत्तु भावनामयमशुद्धसद्रत्नदीप्तिसमम् ॥९॥
ભાવનાજ્ઞાનનું લક્ષણ કહે છે - - તાત્પર્ય સર્વ જાણવા યોગ્ય વિષયમાં સર્વજ્ઞની આજ્ઞા જ પ્રધાન
ષોડશકભાવાનુવાદ
